Υπηρεσίες κοινής ωφέλειας

Στο Λευκό Βιβλίο σχετικά με τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (COM (2004) 374 τελικό της 12.5.2004˙ βλ. πλήρες κείμενο του Λευκού Βιβλίου στο δικτυακό τόπο http://europa.eu.int/comm/secretariat_general/services_general_interest/) η Επιτροπή συνάγει τα συμπεράσματα της δημόσιας διαβούλευσης που είχε εγκαινιάσει με το Πράσινο Βιβλίο της 21.5.2003 (COM(2003) 270 τελικό). Η δημόσια συζήτηση αφορούσε το γενικό ρόλο της ΕΕ στον καθορισμό των στόχων που επιδιώκουν οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας και τον τρόπο οργάνωσης, χρηματοδότησης και αξιολόγησης αυτών των υπηρεσιών, καθώς και την ανάγκη μιας οριζόντιας νομοθεσίας πλαισίου και την ενδεχόμενη προστιθέμενη αξία της. Το Λευκό Βιβλίο παρουσιάζει την προσέγγιση της Επιτροπής και καθορίζει ορισμένες κατευθύνσεις για μία συνεκτική πολιτική στον τομέα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.

Το πλαίσιο των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που είναι πολύπλοκο και διαρκώς εξελισσόμενο, καλύπτει:

• ένα ευρύ φάσμα διαφόρων δραστηριοτήτων, από τις μεγάλες βιομηχανίες δικτύου (ενέργεια, ταχυδρομικές υπηρεσίες, μεταφορές και τηλεπικοινωνίες) έως την υγεία, την εκπαίδευση και τις κοινωνικές υπηρεσίες,
• μία ευρεία διάσταση στην παροχή αυτών των υπηρεσιών, από το ευρωπαϊκό, ή ακόμα και το παγκόσμιο επίπεδο, έως το καθαρά τοπικό επίπεδο,
• υπηρεσίες που παρέχονται σε διαφορετική βάση· ορισμένες βασίζονται στην αγορά ενώ άλλες είναι, εκ φύσεως, ανεξάρτητες από την αγορά.

Η Επιτροπή τονίζει ότι, στον τομέα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, οι ευθύνες είναι μοιρασμένες μεταξύ της Ένωσης και των κρατών μελών.

Η στρατηγική της ΕΕ στοχεύει,αφενός, να διασφαλίσει ότι όλοι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις έχουν πραγματική πρόσβαση σε ευρύ φάσμα υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και, αφετέρου, να βελτιώσει την ασφάλεια δικαίου. Οι αρχές που διέπουν τις πολιτικές της Επιτροπής στον τομέα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας είναι η διατήρηση ποιότητας και ασφάλειας υψηλού επιπέδου, η διασφάλιση των δικαιωμάτων των καταναλωτών και των χρηστών, η δυνατότητα ρύθμισης όσο το δυνατόν εγγύτερης προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, η διασφάλιση συνοχής και γενικής πρόσβασης, ο σεβασμός των διαφορών, η αξιολόγηση της απόδοσης, η διαφάνεια και η ασφάλεια δικαίου.

Οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές των κρατών μελών κατέχουν σημαντικό ρόλο κατά τον καθορισμό, την οργάνωση, τη χρηματοδότηση και την παρακολούθηση των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Υπογραμμίζεται μάλιστα ότι η οργάνωση αυτών των υπηρεσιών ποκίλλει ανάλογα με τις πολιτιστικές παραδόσεις, την ιστορία και τις γεωγραφικές συνθήκες κάθε κράτους μέλους, καθώς και τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης δραστηριότητας, ιδίως την τεχνολογική ανάπτυξη.

Υπό τα παραπάνω δεδομένα, η Επιτροπή καταλήγει ότι, στο παρόν στάδιο, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να αποδεικνύουν την προστιθέμενη αξία μιας οριζόντιας νομοθεσίας πλαισίου (οδηγία πλαίσιο) σε σύγκριση με το υφιστάμενο τομεακό ειδικό πλαίσιο˙ ένα τέτοιο θέμα θα εξετασθεί εκ νέου αργότερα. Προς το παρόν, η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να προτείνει ειδικούς τομεακούς κανόνες που επιτρέπουν να λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές ανάγκες και καταστάσεις σε κάθε τομέα.

Αφετέρου, είναι, κατά την Επιτροπή, απαραίτητο να αποσαφηνισθεί και να απλουστευθεί το νομικό πλαίσιο για τη χρηματοδότηση των υποχρεώσεων των δημόσιων υπηρεσιών. Για το σκοπό αυτό η Επιτροπή σχεδιάζει να εκδώσει προσεχώς μία δέσμη μέτρων.

Ανάγκη για σαφές και διαφανές πλαίσιο υπάρχει επίσης και όσον αφορά την επιλογή των επιχειρήσεων στις οποίες θα ανατεθούν υπηρεσίες κοινής ωφέλειας. Η Επιτροπή θα εξετάσει τη νομοθεσία της ΕΕ που διασφαλίζει τη διαφανή ανάθεση παραχωρήσεων υπηρεσίας και έχει αρχίσει σχετικές διαβουλεύσεις για τις πτυχές των κοινοπραξιών μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα που αφορούν τις δημόσιες συμβάσεις (COM(2004) 327 τελικό της 30.4.2004).

Ειδικά για τον τομέα των κοινωνικών και υγειονομικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, η Επιτροπή κρίνει χρήσιμο να αναπτυχθεί μία συστηματική προσέγγιση, ώστε να εντοπισθούν και να αναγνωρισθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και να διευκρινισθεί το πλαίσιο στο οποίο λειτουργούν και μπορούν να εκσυγχρονισθούν. Σχετικά προβλέπεται να εκδοθεί κατά τη διάρκεια του 2005 ανακοίνωση για τις κοινωνικές υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, περιλαμβανομένων των υγειονομικών υπηρεσιών.