Το άρθρο 108 παρ. 3 ΣΛΕΕ έχει την έννοια ότι δεν εναπόκειται στην Επιτροπή να ζητήσει από το κράτος μέλος να ανακτήσει παράνομη ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 1στ του Κανονισμού 2015/1589, αλλά ότι η αρμόδια εθνική αρχή οφείλει να την ανακτήσει με δική της πρωτοβουλία, έχοντας το δικαίωμα να κρίνει εάν πρέπει να επιστραφεί μόνον το μέρος της ενίσχυσης.
Προδικαστικό ερώτημα για ανάκτηση παράνομων ενισχύσεων – ΔΕΕ C-102/21 & C-103/21
Η Ιταλία είχε κοινοποιήσει στην Επιτροπή ένα καθεστώς ενισχύσεων για την εξοικονόμηση ενέργειας, τα συστήματα τηλεθέρμανσης και την ηλεκτροδότηση απομακρυσμένων περιοχών στο Alto Adige/Νότιο Τιρόλο, το οποίο εγκρίθηκε από την Επιτροπή (SA.32113/2012). Η διάρκεια του καθεστώτος ορίστηκε για την περίοδο 2011-2016.
Το 2018, η αυτόνομη επαρχία του Bolzano χορήγησε στις KW και SG, που είναι ιδιοκτήτριες βοσκοτόπου ευρισκόμενου σε ορεινή μη συνδεδεμένη με το δημόσιο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας περιοχή της εν λόγω επαρχίας, επιδότηση που αντιστοιχούσε στο 80% των επιλέξιμων δαπανών ενός έργου κατασκευής μικρού υδροηλεκτρικού σταθμού προοριζόμενου για τον δικό της εφοδιασμό με ενέργεια, κατ’ εφαρμογήν του προαναφερόμενου καθεστώτος ενισχύσεων.
Ωστόσο, αργότερα, η αυτόνομη επαρχία του Bolzano ανακάλεσε εν μέρει τις αποφάσεις με τις οποίες δόθηκαν οι επιδοτήσεις στις KW και SG και μείωσε το ποσό τους στο 65% των επιλέξιμων δαπανών βάσει του ΓΑΚ 651/2014, επειδή διαπίστωσε ότι το επίμαχο καθεστώς είχε λήξει. Οι KW και SG προσέφυγαν κατά της εν λόγω ανακλητικής απόφασης ενώπιον των αρμόδιων εθνικών δικαστηρίων της Ιταλίας. Στο πλαίσιο της εν λόγω δίκης, το διοικητικό Πρωτοδικείο του Bolzano αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία, προκειμένου να αποστείλει προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ σχετικά με τον χαρακτηρισμό του επίμαχου καθεστώτος ως «υφιστάμενου», καθώς και σχετικά με την υποχρέωση της Επιτροπής να ζητάει από τα κράτη μέλη να ανακτήσουν τυχόν παράνομες ενισχύσεις.
Όσον αφορά τον χαρακτηρισμό του καθεστώτος, το ΔΕΕ σημείωσε πως η εγκριτική απόφαση της Επιτροπής του 2012 δεν είχε πλέον εφαρμογή μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2016, οπότε έληγε η διάρκεια ισχύος του εγκεκριμένου καθεστώτος. Περαιτέρω, διαπίστωσε ότι το επίμαχο καθεστώς ενισχύσεων δεν εγκρίθηκε εκ νέου μετά την ημερομηνία αυτή. Ως εκ τούτου, το ΔΕΕ έκρινε ότι μεμονωμένες ενισχύσεις που χορηγούνται βάσει καθεστώτος ενισχύσεων μετά τη λήξη της ισχύος απόφασης της Επιτροπής με την οποία εγκρίθηκε το καθεστώς αυτό δεν συνιστούν περιπτώσεις «κατάχρησης ενίσχυσης» κατά την έννοια του άρθρου 1ζ του διαδικαστικού Κανονισμού 2015/1589, αλλά νέες ενισχύσεις που χορηγούνται παράνομα.
Αναφορικά με την ανάκτηση, το ΔΕΕ επισήμανε πως, όταν η αρμόδια εθνική αρχή διαπιστώνει ότι μια ενίσχυση χορηγήθηκε κατά παράβαση του άρθρου 108 παρ. 3 ΣΛΕΕ, οφείλει να ανακτήσει με δική της πρωτοβουλία την παρανόμως χορηγηθείσα ενίσχυση, έχοντας το δικαίωμα να κρίνει εάν πρέπει να επιστραφεί μόνον το μέρος της ενίσχυσης το οποίο δεν πληροί τα κριτήρια του ΓΑΚ 651/2014. Επομένως, το ΔΕΕ έκρινε ότι δεν εναπόκειται στην Επιτροπή να ζητήσει από το κράτος μέλος να ανακτήσει παράνομη ενίσχυση κατά την έννοια του άρθρου 1 στ του Καν. 2015/1589. Συναφώς, το ΔΕΕ παρατήρησε ότι η Επιτροπή δεν μπορεί να επιβάλει την ανάκτηση ενίσχυσης λόγω και μόνον του παράνομου χαρακτήρα της, αλλά οφείλει να προβεί σε πλήρη εκτίμηση της συμβατότητας της ενίσχυσης, διαθέτοντας, ωστόσο, τη δυνατότητα να διατάξει την προσωρινή ανάκτηση της παρανόμως καταβληθείσας ενίσχυσης έως ότου αποφανθεί επί της συμβατότητάς της, σύμφωνα με το άρθρο 13 παρ. 2 του Καν. 2015/1589.