Μη συμβατές οι ενισχύσεις σε αεροπορικές εταιρίες στη Σαρδηνία – ΓεΔΕΕ Τ-607/17

Το 2010, η Ιταλία θέσπισε περιφερειακό νόμο για τη χρηματοδότηση των αερολιμένων της Σαρδηνίας, με σκοπό την ανάπτυξη του τουρισμού προς τη Σαρδηνία. Ο εν λόγω νόμος τέθηκε σε εφαρμογή μέσω σειράς μέτρων που έλαβε η εκτελεστική αρχή της Αυτόνομης Περιφέρειας της Σαρδηνίας, αφού κοινοποιήθηκε στην Επιτροπή, αλλά προτού αποφανθεί αυτή επί της συμβατότητάς του.

Τα επίμαχα μέτρα προέβλεπαν, μεταξύ άλλων, τη σύναψη εμπορικών συμφωνιών μεταξύ των φορέων εκμετάλλευσης των αερολιμένων της Σαρδηνίας (του Alghero, του Cagliari-Elmas και της Olbia) και ορισμένων αεροπορικών εταιριών (όπως η Volotea SA), προκειμένου να βελτιωθεί η αεροπορική εξυπηρέτηση της νήσου και να διασφαλισθεί η προώθησή της ως τουριστικού προορισμού. Καθόριζαν, επιπλέον, τους όρους και τον τρόπο επιστροφής, από την Περιφέρεια στους φορείς εκμετάλλευσης των αερολιμένων, των ποσών που οι τελευταίοι είχαν προκαταβάλει στις αεροπορικές εταιρίες βάσει των εν λόγω συμφωνιών.

Το 2016, η Επιτροπή εξέδωσε την απόφαση 2017/1861/ΕΕ, με την οποία έκρινε ότι τα επίμαχα μέτρα δεν χορήγησαν κρατικές ενισχύσεις στους φορείς εκμετάλλευσης των αερολιμένων, αλλά συνιστούσαν παράνομο και μη συμβατό καθεστώς ενισχύσεων προς τις αεροπορικές εταιρίες, οπότε διέταξε την Ιταλία να ανακτήσει τις παράνομες αυτές ενίσχυσες από τις δικαιούχους εταιρίες.

Κατά της ανωτέρω απόφασης άσκησε προσφυγή ακύρωσης η ισπανική εταιρία χαμηλών αεροπορικών ναύλων, Volotea SA, επειδή θεώρησε ότι η Επιτροπή υπέπεσε σε πλάνη περί το δίκαιο ως προς την έννοια της κρατικής ενίσχυσης, καθώς και ως προς τη διαταγή ανάκτησης της επίμαχης ενίσχυσης. Συγκεκριμένα, η Volotea αμφισβήτησε ότι έλαβε κρατικούς πόρους, ότι το μέτρο χρηματοδότησής της καταλογίζεται στο κράτος και ότι είναι επιλεκτικό.

Το ΓεΔΕΕ διαπίστωσε, καταρχάς, ότι τα κεφάλαια που καταβλήθηκαν από την Περιφέρεια της Σαρδηνίας στους φορείς εκμετάλλευσης των αερολιμένων χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά και μόνο για την αμοιβή ορισμένων αεροπορικών εταιριών που αφορούν την παροχή αερολιμενικών υπηρεσιών και υπηρεσιών μάρκετινγκ βάσει σχετικής σύμβασης που είχαν συνάψει οι εταιρίες αυτές με την Περιφέρεια της Σαρδηνίας. Περαιτέρω, το ΓεΔΕΕ παρατήρησε ότι η Περιφέρεια της Σαρδηνίας είχε θεσπίσει έναν μηχανισμό ελέγχου ο οποίος εξαρτούσε την επιστροφή των ποσών που είχαν προκαταβάλει οι φορείς εκμετάλλευσης από την προσκόμιση λογιστικών εκθέσεων και δικαιολογητικών που αποδείκνυαν ότι οι συμφωνίες, βάσει των οποίων είχαν καταβληθεί τα εν λόγω ποσά, ήταν σύμφωνες προς τους σκοπούς που επιδιώκονταν με τον περιφερειακό νόμο, καθώς και ότι είχαν εκτελεσθεί προσηκόντως. Από τα στοιχεία αυτά το ΓεΔΕΕ κατέληξε ότι τα κεφάλαια με τα οποία χρηματοδοτήθηκε η Volotea αποτελούν κρατικούς πόρους, καθώς τελούσαν υπό τον έλεγχο του κράτους.

Όσον αφορά τον καταλογισμό των εν λόγω πληρωμών στο κράτος, το ΓεΔΕΕ διαπίστωσε ότι, εν προκειμένω, το επίπεδο ελέγχου που ασκούσε η Περιφέρεια της Σαρδηνίας στη χορήγηση των κεφαλαίων στις αεροπορικές εταιρίες αποδείκνυε την εμπλοκή της στη διάθεση των κεφαλαίων. Συγκεκριμένα, η Περιφέρεια της Σαρδηνίας είχε βάσει νόμου τη δυνατότητα να ελέγχει άμεσα τους φορείς εκμετάλλευσης των αερολιμένων, μέσω της προηγούμενης έγκρισης των σχεδίων δραστηριοτήτων τους και της εκ των υστέρων λογιστικής τεκμηρίωσης των καταβληθέντων ποσών υπέρ των αεροπορικών εταιριών. Συνεπώς, το ΓεΔΕΕ έκρινε ότι οι φορείς εκμετάλλευσης των αεροδρομίων της Σαρδηνίας ενήργησαν ως ενδιάμεσοι φορείς μεταξύ της Περιφέρειας της Σαρδηνίας και των αεροπορικών εταιριών, καθώς και ως διαχειριστές των χορηγούμενων κονδυλίων, με αποτέλεσμα τα επίμαχα μέτρα να καταλογίζονται στο κράτος.

Αναφορικά δε με την ύπαρξη πλεονεκτήματος υπέρ της Volotea, το ΓεΔΕΕ παρατήρησε ότι η Αυτόνομη Περιφέρεια της Σαρδηνίας δεν αποσκοπούσε στην απόκτηση κέρδους, αλλά στην οικονομική ανάπτυξη της νήσου της Σαρδηνίας, δηλαδή στην επίτευξη στόχου δημόσιας οικονομικής πολιτικής. Συνεπώς, η Αυτόνομη Περιφέρεια της Σαρδηνίας ενήργησε με την ιδιότητά της ως φορέας δημόσιας εξουσίας και όχι ως ιδιώτης επενδυτής. Περαιτέρω το ΓεΔΕΕ δέχθηκε ότι οι φορολογικοί πόροι της Περιφέρειας της Σαρδηνίας αναμένονταν να αυξηθούν μακροπρόθεσμα λόγω της αύξησης των πτήσεων, όμως η εν λόγω αύξηση δεν αντιστοιχεί στην έννοια του κέρδους που αναμένει ένας ιδιώτης επενδυτής. Κατά το ΓεΔΕΕ, η ύπαρξη πλεονεκτήματος θα μπορούσε να αποκλεισθεί, μόνον εφόσον αποδεικνυόταν ότι οι δικαιούχοι είχαν επιλεγεί βάσει των κανόνων δημοσίων συμβάσεων ή μέσω μιας ανοικτής και διαφανούς διαδικασίας, όπως επιβάλλεται στις περιπτώσεις κατά τις οποίες μια δημόσια αρχή αγοράζει υπηρεσίες από ιδιώτες. Εν προκειμένω, η Περιφέρεια της Σαρδηνίας αγόρασε υπηρεσίες μέσω των φορέων εκμετάλλευσης των αεροδρομίων, χωρίς να τηρηθούν οι εν λόγω κανόνες και, άρα, οι επιλεχθείσες επιχειρήσεις απέκτησαν πλεονέκτημα. Σημειώνεται, συναφώς, ότι οι προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος που δημοσιεύθηκαν στο διαδίκτυο από τους φορείς εκμετάλλευσης των αεροδρομίων δεν ήταν, σύμφωνα με το ΓεΔΕΕ, ισοδύναμες προς διαδικασίες διαγωνισμού.

Τέλος, σχετικά με την επιλεκτικότητα του μέτρου, το ΓεΔΕΕ διαπίστωσε ότι οι φορείς εκμετάλλευσης των αερολιμένων, οι οποίοι δρούσαν ως διαχειριστές των δημοσίων κονδυλίων της Περιφέρειας της Σαρδηνίας, διέθεταν διακριτική ευχέρεια εκτίμησης κατά την επιλογή των δικαιούχων, με αποτέλεσμα να ευνοηθούν ορισμένες μόνον επιχειρήσεις.

Κατόπιν των ανωτέρω το ΓεΔΕΕ απέρριψε την προσφυγή της Volotea και επικύρωσε την απόφαση της Επιτροπής περί της ύπαρξης κρατικής ενίσχυσης (υπόθεση SA.33983/2016).

http://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?language=en&td=ALL&num=T-607/17

Το ίδιο νομικό ζήτημα απασχόλησε το ΓεΔΕΕ και στις υποθέσεις Τ-716/17, Germanwings/Επιτροπή και Τ-8/18, easyJet Airline/Επιτροπή.

http://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?language=en&td=ALL&num=T-716/17

http://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?language=en&td=ALL&num=T-8/18