Κίνητρα για μείωση της πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας – C-746/23

Το 2002, στην Ιταλία διαπιστώθηκε ότι το ιταλικό σύστημα παραγωγής χυτοσιδήρου και χάλυβα παρουσίαζε πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και είχε ανάγκη αναδιάρθρωσης. Για τον σκοπό αυτόν, θεσπίστηκαν κίνητρα για προγράμματα υλικής καταστροφής των εγκαταστάσεων και των μηχανημάτων που απαρτίζουν τον κύκλο παραγωγής των σχετικών επιχειρήσεων, ούτως ώστε να παύσει η λειτουργία της οικείας μονάδας παραγωγής. Το ποσό της χρηματοδοτικής συνεισφοράς καθορίστηκε με βάση το υψηλότερο εκ των δύο παρακάτω κριτηρίων: i) «το περιθώριο συνεισφοράς για την κάλυψη των σταθερών εξόδων» και ii) «την υπολειμματική αξία των εγκαταστάσεων που πρέπει να κλείσουν». Το ποσό αυτό αντιστοιχούσε στο: α) 100% της υψηλότερης από τις δύο παραπάνω αξίες, όταν η μείωση της παραγωγικής ικανότητας προέκυπτε από συγχώνευση επιχειρήσεων ή από συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων χυτηρίου, οι οποίες προέβλεπαν, μεταξύ άλλων, πρόσφορη λύση για τα προβλήματα απασχόλησης ή β) στο 60% της υψηλότερης από τις εν λόγω δύο αξίες, σε περίπτωση απλής μείωσης της παραγωγικής ικανότητας. Σημειώνεται ότι τα κίνητρα αυτά δεν κοινοποιήθηκαν ποτέ στην Επιτροπή.

Το 2004, η Flag, μία εταιρεία που δραστηριοποιείται στον κλάδο και διέθετε εγκατάσταση χυτηρίου, αποτελούμενη από δύο χωριστές μονάδες παραγωγής, συνήψε με τη μητρική της εταιρεία Cividale μία συμφωνία της παραπάνω υπό α’ περίπτωσης και την υπέβαλε στο ιταλικό Υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης (MISE) μαζί με αίτηση για τη χορήγηση της παραπάνω χρηματοδοτικής συνεισφοράς. Το 2006, το MISE προσδιόρισε προσωρινά την καταβλητέα συνεισφορά σε ποσό 1.645.000 ευρώ περίπου. Την ίδια χρονιά, η Flag μεταβίβασε τον ως άνω κλάδο δραστηριότητας στην εταιρεία Flag Fonderia Acciaio Marcon Srl, η οποία συστάθηκε με αποκλειστικό σκοπό τη διάλυση της εν λόγω εγκατάστασης και τη διεκπεραίωση των σχετικών ζητημάτων. Το 2013, το MISE ενέκρινε τελικώς την καταβολή στη Flag ποσού μόλις 200.000 ευρώ, κατ’ εφαρμογήν του Κανονισμού de minimis, θεωρώντας ότι οποιοδήποτε επιπλέον ποσό θα αποτελούσε παράνομη και μη συμβατή κρατική ενίσχυση.

Οι δύο εταιρείες προσέφυγαν ενώπιον του διοικητικού πρωτοδικείου του Βένετο, το οποίο, όμως, απέρριψε τις προσφυγές τους, με το σκεπτικό ότι, ελλείψει προηγούμενης κοινοποίησης στην Επιτροπή, δεν ήταν δυνατή η χορήγηση της αρχικώς προβλεφθείσας χρηματοδοτικής συνεισφοράς. Οι προσφεύγουσες άσκησαν έφεση ενώπιον του ιταλικού Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο ανέστειλε την εκδίκαση της υπόθεσης και απέστειλε στο ΔΕΕ προδικαστικό ερώτημα, ερωτώντας εάν οι επίμαχες συνεισφορές αποτελούν κρατική ενίσχυση.

Το ΔΕΕ εξέτασε αρχικά τη δυνατότητα του μέτρου να επηρεάσει τον ανταγωνισμό. Παρατήρησε ότι ο επίμαχος τομέας ήταν ανοικτός στον ανταγωνισμό και αποτελούσε αντικείμενο διασυνοριακού εμπορίου κατά τον χρόνο της εφαρμογής του επίμαχου προγράμματος. Επομένως, η καταβολή των επίμαχων χρηματοδοτικών συνεισφορών θα ήταν, κατ’ αρχήν, ικανή να επηρεάσει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών και τον ανταγωνισμό.

Ως προς την ύπαρξη πλεονεκτήματος, το ΔΕΕ υπενθύμισε ότι είναι, κατ’ αρχήν, καθήκον του εθνικού δικαστηρίου να προβεί στη σχετική διαπίστωση, λαμβάνοντας υπόψη του τις ακόλουθες διευκρινίσεις: Πρώτον, από τα στοιχεία που είχε στη διάθεσή του το ΔΕΕ, δεν μπορούσε να καταδειχθεί ότι το ιταλικό δημόσιο ενεργούσε όπως ένας ιδιώτης επιχειρηματίας. Δεύτερον, οι επίμαχες χρηματοδοτικές συνεισφορές αποσκοπούσαν στην ελάφρυνση, τουλάχιστον εν μέρει, των επιβαρύνσεων που συνδέονται με τη διακοπή της παραγωγής σε τομέα χαρακτηριζόμενο από ορισμένη πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα. Πλην όμως, οι επιβαρύνσεις αυτές αποτελούσαν μέρος των δαπανών που συνήθως βαρύνουν τον προϋπολογισμό μιας επιχείρησης. Τρίτον, μολονότι το ιταλικό δικαστήριο είχε επισημάνει ότι οι χρηματοδοτικές συνεισφορές είναι χαμηλότερες από την εγγενή αξία των μονάδων που αποξηλώνονται, δεδομένου ότι η αξία αυτή πρέπει να υπολογιστεί, υπό τις κανονικές συνθήκες της αγοράς, αθροιζομένης της αξίας της επένδυσης την οποία συνιστά η αποξηλωθείσα μονάδα παραγωγής και της αξίας που προκύπτει από την ικανότητα της μονάδας αυτής να παράγει έσοδα, το ΔΕΕ έκρινε ότι δεν νοείται μονάδα παραγωγής να μπορεί να μεταβιβαστεί έναντι τιμήματος που αντανακλά την εγγενή της αξία, όταν η σχετική αγορά χαρακτηρίζεται, όπως εν προκειμένω, από υπερπαραγωγή. Επομένως, είναι πιθανό οι χρηματοδοτικές συνεισφορές που καταβάλλονται στο πλαίσιο προγράμματος, σκοπός του οποίου είναι να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να αποξηλώσουν ορισμένες παραγωγικές μονάδες που λειτουργούν σε αγορά χαρακτηριζόμενη από υπερπαραγωγή, να είναι οικονομικά πιο συμφέρουσες από την αντιπαροχή που θα μπορούσαν να λάβουν οι επιχειρήσεις αυτές, υπό τις ιδιάζουσες συνθήκες μιας τέτοιας αγοράς, για τη διάθεση των εν λόγω μονάδων.

Όσον αφορά το εάν οι οντότητες, στις οποίες μεταβιβάζονται τα προς καταστροφή περιουσιακά στοιχεία, είναι «επιχειρήσεις», το ΔΕΕ παρατήρησε ότι, βάσει του ιταλικού προγράμματος, η αιτούσα επιχείρηση μπορεί απλώς να μεταβιβάσει τον κλάδο δραστηριότητας χυτηρίου σε άλλη νεοσυσταθείσα επιχείρηση, η οποία, αφότου ολοκληρώσει τις πράξεις και τις υποχρεώσεις που άπτονται της υλικής καταστροφής των οικείων εγκαταστάσεων, παύει να ασκεί την επίμαχη δραστηριότητα. Μάλιστα, για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα αρκούσε η μεταβίβαση μίας μόνον εκ των μονάδων παραγωγής. Ωστόσο, το ΔΕΕ έκρινε ότι, από τα στοιχεία που του έχουν προσκομιστεί, δεν τεκμηριώνεται ότι οι δικαιούχοι δεν είναι επιχειρήσεις.

Στη βάση αυτή, το ΔΕΕ απάντησε στο προδικαστικό ερώτημα ότι οι επίμαχες χρηματοδοτικές συνεισφορές παρέχουν πλεονέκτημα ικανό να επηρεάσει το ενδοενωσιακό εμπόριο και τον ανταγωνισμό, υπό την προϋπόθεση ότι αποδεικνύεται, αφενός, ότι η ίδια επιχείρηση δεν θα μπορούσε να αποκομίσει το ίδιο πλεονέκτημα υπό συνθήκες που αντιστοιχούν στις κανονικές συνθήκες της σχετικής αγοράς που χαρακτηρίζεται από πλεόνασμα παραγωγικής ικανότητας και, αφετέρου, ότι υφίσταται κατάσταση πραγματικού ανταγωνισμού στην αγορά αυτή.