Ιταλικό μέτρο τοπικού αντικτύπου – SA.108990

Η Ιταλία κοινοποίησε στην Επιτροπή μέτρο, με αντικείμενο τη στήριξη των τοπικών επιχειρήσεων της απομακρυσμένης περιοχή της Valchiavenna, μίας αλπικής κοιλάδας που βρίσκεται στην επαρχία του Σόνδριο, στη Λομβαρδία της βόρειας Ιταλίας. Σκοπός του μέτρου είναι να διασφαλιστεί η παρουσία και η διατήρηση των βασικών τοπικών υπηρεσιών που απαιτούνται για την επίτευξη των ελάχιστων προτύπων διαβίωσης για τους κατοίκους της περιοχής και να συμβάλει στην ανάπτυξη της ορεινής περιοχής και στη διατήρηση των πληθυσμιακών λεκανών στην αλπική περιοχή γύρω από τη Valchiavenna.

Η ιδιαιτερότητα της περιοχής έγκειται στο ότι είναι ιδιαιτέρως ορεινή και γεωγραφικά απομονωμένη λόγω της γεωμορφολογικής διαμόρφωσης και της κακής προσβασιμότητας, η οποία συνεπάγεται την απώλεια τοπικών υπηρεσιών. Έτσι, οι μετακινήσεις από και προς τόσο την Ιταλία όσο και άλλα κράτη μέλη είναι ιδιαιτέρως δυσχερείς και εξυπηρετούνται από πολύ περιορισμένες υποδομές. Περαιτέρω, η διαμόρφωση του εδάφους χαρακτηρίζεται από ιδιαιτερότητες, όπως η υδρογεωλογική αστάθεια. Στο πλαίσιο αυτό, ο τοπικός πληθυσμός εμφανίζεται ολοένα και πιο μειωμένος, ενώ παρατηρείται σημαντική γήρανση των κατοίκων που παραμένουν στην περιοχή. Το αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής είναι η μείωση του εργατικού δυναμικού και η απώλεια παραγωγικού ιστού, γεγονότα που θέτουν εν αμφιβόλω τη βιωσιμότητα των τοπικών επιχειρήσεων.

Δικαιούχοι του μέτρου είναι μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Valchiavenna και οι οποίες χαρακτηρίζονται απαραίτητες για τη διασφάλιση της πώλησης αγαθών και της παροχής υπηρεσιών πρωταρχικής σημασίας για τον τοπικό πληθυσμό. Οι δικαιούχοι θα πρέπει να είναι εγκατεστημένοι και να ασκούν τη δραστηριότητά τους σε έναν από τους δώδεκα Δήμους της Valchiavenna. Οι µεταποιητικές επιχειρήσεις είναι, επίσης, επιλέξιµες για ενίσχυση, αλλά µόνον εάν είναι βιοτεχνικές µε σημείο πώλησης αγαθών ή παροχής υπηρεσιών ανοικτό στο κοινό σε τοπικό επίπεδο και εάν η πώληση αγαθών στο σημείο αυτό αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 80% του συνολικού κύκλου εργασιών της επιχείρησης.

Το μέτρο θα έχει διάρκεια 15 ετών. Η χρηματοδότηση θα έχει τη μορφή άμεσων επιχορηγήσεων προς τις επιλέξιμες επιχειρήσεις, Ο ετήσιος προϋπολογισμός του μέτρου ανέρχεται σε 1.000.000 ευρώ και ο συνολικός σε 15.000.000 ευρώ. Περίπου το 85% από τις επιλέξιμες επιχειρήσεις αναμένεται να λάβουν χρηματοδότηση κάτω του ορίου de minimis, ενώ μόλις το 15% αναμένεται να το υπερβεί.

Η Επιτροπή αξιολόγησε κατά πόσον το μέτρο επηρεάζει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών. Παρατήρησε, αρχικά, ότι δεν είναι απαραίτητο να διαπιστωθεί ότι η ενίσχυση έχει πραγματικό αντίκτυπο στο εμπόριο μεταξύ των κρατών µελών, αλλά µόνον ότι μπορεί να επηρεάσει το εμπόριο αυτό. Σημείωσε, όμως, ότι η επίπτωση στο ενδοενωσιακό εμπόριο δεν μπορεί να είναι απλώς υποθετική ή εικαζόμενη. Πρέπει να αποδειχθεί για ποιους λόγους το μέτρο στρεβλώνει ή απειλεί να στρεβλώσει τον ανταγωνισµό και μπορεί να επηρεάσει το ενδοενωσιακό εμπόριο, βάσει των προβλέψιμων συνεπειών του.

Στην προκειμένη περίπτωση, η Επιτροπή σημείωσε ότι το μέτρο αποσκοπεί στην παροχή στήριξης αποκλειστικά σε τοπικές πολύ μικρές επιχειρήσεις και ΜΜΕ που ασκούν σχεδόν το σύνολο της δραστηριότητάς τους, ήτοι τουλάχιστον το 80%, στην περιορισμένη περιοχή της Valchiavenna. Μολονότι το μέτρο είναι πολυτομεακό, αποσκοπεί στην παροχή στήριξης σε βιοτεχνικές επιχειρήσεις και τοπικούς παραγωγούς, όπως ηλεκτρολόγους, υδραυλικούς, μηχανικούς, κομμωτήρια, μικρές μπουτίκ ένδυσης, βιβλιοθήκες, φαρμακεία, μίνι μάρκετ τροφίμων και ποτών κ.λπ., των οποίων οι δραστηριότητες έχουν αποκλειστικά και αμιγώς τοπικό χαρακτήρα.

Περαιτέρω, η περιορισμένη περιοχή της Valchiavenna είναι μια εξ ολοκλήρου ορεινή και γεωγραφικά απομονωμένη περιοχή, η οποία χαρακτηρίζεται ως τέτοια τόσο λόγω της γεωμορφολογικής της διαμόρφωσης όσο και λόγω της κακής προσβασιμότητάς της. Δεν διαθέτει υποδομές δημόσιων μεταφορών που να τη συνδέουν με γειτονικά κράτη μέλη, ενώ τα πλησιέστερα σύνορα απέχουν πέραν των 2 ωρών και 30 λεπτών. Παρά το γεγονός ότι γεωγραφικά δεν απέχει πολύ από τη λίμνη Κόμο, έναν ιδιαιτέρως τουριστικό προορισμό, η ίδια παραμένει εντούτοις μάλλον απομακρυσμένη και απίθανο να προσελκύσει τουρισμό.

Λαμβανομένων υπόψη α) των προβλημάτων προσβασιμότητας της Valchiavenna και της απόστασης από υπηρεσίες αναφοράς και κόμβους, β) των γεωγραφικών και υδρογεωλογικών περιορισμών της, γ) της τάσης μείωσης και γήρανσης του πληθυσμού της, καθώς και δ) της απώλειας του παραγωγικού της ιστού τα τελευταία χρόνια, η Επιτροπή διαπίστωσε ότι η Valchiavenna είναι διαρθρωτικά δυσμενής για νέες επιχειρήσεις, ιδίως από άλλα κράτη µέλη, και είναι πολύ απίθανο να προσελκύσει επενδύσεις από άλλα κράτη µέλη.

Παρόλο που το σχετικά μικρό ποσό της ενίσχυσης ή το σχετικά μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων που την λαμβάνουν δεν αποκλείει από µόνο του το ενδεχόμενο να επηρεαστεί το ενδοενωσιακό εµπόριο, η Επιτροπή παρατήρησε, ωστόσο, ότι το ποσό της μεμονωμένης ενίσχυσης θα είναι, για την πλειονότητα των επιλέξιμων επιχειρήσεων, ιδιαίτερα χαμηλό και ενδεχομένως κάτω από το όριο de minimis. Οι δικαιούχοι παρέχουν αποκλειστικά υπηρεσίες ή αγαθά σε μια περιορισμένη (τοπική) περιοχή εντός της Valchiavenna και είναι απίθανο να προσελκύσουν σημαντικό αριθμό πελατών από άλλα κράτη μέλη, τόσο λόγω της φύσης των παρεχόμενων αγαθών και υπηρεσιών όσο και λόγω του απομακρυσμένου και δυσπρόσιτου εδάφους στο οποίο παρέχουν τις υπηρεσίες τους. Έτσι, εξυπηρετούν κυρίως (αν όχι αποκλειστικά) τοπικούς χρήστες, περιορίζοντας τον ανταγωνισμό για τις προσφερόμενες υπηρεσίες σε τοπικό επίπεδο, οπότε ο αντίκτυπος στις διασυνοριακές επενδύσεις είναι απλώς οριακός. Λόγω της φύσης των παρεχόμενων αγαθών και υπηρεσιών και των γεωμορφολογικών περιορισμών της Valchiavenna, καθώς και της χαμηλής συνδεσιμότητάς της, είναι απίθανο να ενδιαφερθούν ανταγωνίστριες επιχειρήσεις εγκατεστημένες σε γειτονικά κράτη µέλη να παράσχουν παρόμοιες υπηρεσίες στην εν λόγω περιοχή. Ως εκ τούτου, ελλείψει ενδιαφέροντος εκ μέρους των τελευταίων, είναι απίθανο το μέτρο να έχει οποιαδήποτε επίπτωση (πέραν της υποθετικής ή εικαζόμενης) στην ικανότητα και τη βούλησή τους να εισέλθουν στην αγορά. Τέλος, λόγω του μεγάλου αριθμού των δυνητικών δικαιούχων (περισσότεροι από 500) που κατανέμονται σε 12 Δήμους, σε σύγκριση µε τον περιορισμένο προϋπολογισμό του μέτρου, είναι πολύ πιθανό ότι για τους περισσότερους δικαιούχους το ατομικό ποσό ενίσχυσης δεν θα υπερβαίνει τις 300.000 ευρώ σε οποιαδήποτε περίοδο τριών ετών, σύμφωνα με τον Κανονισμό 2023/2831 για τις de minimis ενισχύσεις και μπορεί, συνεπώς, να θεωρηθεί ότι δεν επηρεάζει το εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών και ότι δεν νοθεύει ούτε απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό.

Με βάση τις ανωτέρω εκτιμήσεις, η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το επίμαχο μέτρο μπορεί να έχει μόνο οριακή επίδραση στους όρους των διασυνοριακών επενδύσεων ή της εγκατάστασης και, επομένως, είναι μόνο υποθετική ή εικαζόμενη επίδραση στο ενδοενωσιακό εμπόριο. Συνακόλουθα, το μέτρο δεν είναι ικανό να επηρεάσει τις συναλλαγές μεταξύ κρατών μελών και, άρα, δεν αποτελεί κρατική ενίσχυση.