Το ΔΕΕ έκρινε ότι η Ιταλία δεν ανέκτησε το σύνολο των ενισχύσεων που χορήγησε παράνομα σε ιδιοκτήτες ξενοδοχείων, παραβαίνοντας τις υποχρεώσεις που υπείχε βάσει της απόφασης ανάκτησης της Επιτροπής και, συνεπώς, καταδίκασε την Ιταλία σε περιοδική χρηματική ποινή 80.000 ευρώ ανά ημέρα και κατ’ αποκοπήν χρηματική ποινή, ύψους 7,5 εκατομμυρίων ευρώ
Χρηματικές κυρώσεις στην Ιταλία λόγω μερικής ανάκτησης ενισχύσεων – ΔΕΕ C-576/18
Με την απόφαση 2008/854, η Επιτροπή έκρινε ότι οι ενισχύσεις, που χορήγησε η Ιταλία (ύψους 13,7 εκατ. ευρώ περίπου) σε ιδιοκτήτες ξενοδοχείων βάσει καθεστώτος επιχορηγήσεων για αρχικές επενδύσεις στον ξενοδοχειακό κλάδο στη Σαρδηνία, ήταν παράνομες και ασυμβίβαστες και διέταξε τις ιταλικές αρχές να τις ανακτήσουν. Το 2011, το ΓεΔΕΕ απέρριψε την προσφυγή ακύρωσης της Ιταλίας κατά της προαναφερθείσας απόφασης της Επιτροπής (συνεκδικασθείσες υποθέσεις T-394/08, T-408/08, T-453/08 και T-454/08). Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από το ΔΕΕ στις συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-630/11 P έως C-633/11 P.
Κατόπιν, τo 2012, στην υπόθεση C-243/10, το ΔΕΕ έκρινε ότι η Ιταλία δεν έλαβε εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών όλα τα αναγκαία μέτρα για την ανάκτηση των επίμαχων ενισχύσεων από τους δικαιούχους και, άρα, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπείχε βάσει της απόφασης της Επιτροπής 2008/854. Ο ισχυρισμός της Ιταλίας ότι αντιμετώπισε δυσκολίες στην εκτέλεση της απόφασης ανάκτησης επειδή διάφορες εθνικές δικαστικές αποφάσεις ανέστειλαν την εκτέλεση της απόφασης ανάκτησης απορρίφθηκε ως αλυσιτελής, δεδομένου ότι δεν στοιχειοθετείται εξ αυτού του λόγου απόλυτη αδυναμία εκτέλεσης της απόφασης ανάκτησης. Επιπλέον, το ΔΕΕ επισήμανε ότι ο σεβασμός των αρχών της ασφάλειας δικαίου και του δεδικασμένου δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη μη εκτέλεση απόφασης ενός θεσμικού οργάνου της ΕΕ. Περαιτέρω, το ΔΕΕ έκρινε ότι οι δικαιούχοι της παράνομης ενίσχυσης δεν θεμελιώνουν δικαιολογημένη εμπιστοσύνη σχετικά με τη νομιμότητα της ενίσχυσης ούτε είναι δυνατόν ένα κράτος μέλος να δικαιολογήσει με επίκληση αυτού του λόγου τη μη εκτέλεση απόφασης ανάκτησης της Επιτροπής.
Μετά την έκδοση της παραπάνω απόφασης του ΔΕΕ οι ιταλικές αρχές ενημέρωσαν την Επιτροπή ότι η εκτέλεση των εντολών πληρωμής και των αποφάσεων ανάκλησης των επιδοτήσεων που χορηγήθηκαν στους δικαιούχους είχαν ανασταλεί βάσει εθνικών δικαστικών αποφάσεων.
Στις 11 Ιουλίου 2014, η Επιτροπή, λαμβάνοντας υπόψη ότι η απόφαση του ΔΕΕ δεν είχε ακόμη εκτελεστεί, απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στην Ιταλία, σύμφωνα με το άρθρο 260 παρ. 2 ΣΛΕΕ, καλώντας την να υποβάλει τις παρατηρήσεις της εντός δύο μηνών, δηλαδή έως τις 11 Σεπτεμβρίου 2014. Σε αυτήν την επιστολή, η Επιτροπή διευκρίνισε ότι μόνον το 8% των εν λόγω ενισχύσεων είχε ανακτηθεί και ότι εξακολουθούσε να εκκρεμεί η ανάκτηση των ενισχύσεων από 20 δικαιούχους, συνολικού ποσού 12.681.045 ευρώ, πλέον των τόκων. Κατόπιν τούτου, η αυτόνομη περιφέρεια της Σαρδηνίας θέσπισε ένα κλιμακούμενο σχέδιο ανάκτησης για τις επίμαχες ενισχύσεις, που έγινε δεκτό από την Επιτροπή και σύμφωνα με το οποίο οι μηνιαίες καταβολές έπρεπε να γίνουν από τον Νοέμβριο του 2015 έως τις 31 Οκτωβρίου 2016. Η Ιταλία, στο υπόμνημα που υπέβαλε το 2018, δήλωσε ότι από τη λήψη της επιστολής το ποσό του ανακτηθέντος κεφαλαίου ανερχόταν σε 8.304.794,26 ευρώ ή 60,37% του συνολικού προς ανάκτηση ποσού.
Στη συνέχεια, επειδή η Επιτροπή θεώρησε ότι η Ιταλία δεν συμμορφώθηκε πλήρως με την απόφαση του ΔΕΕ C-243/10, προσέφυγε εκ νέου ενώπιόν του, ζητώντας την καταδίκη της Ιταλίας λόγω παράβασης των νομίμων υποχρεώσεών της.
Το ΔΕΕ διαπίστωσε ότι τέσσερα χρόνια μετά τη λήξη της προθεσμίας που ορίστηκε στην προειδοποιητική επιστολή της Επιτροπής, δηλαδή την 11η Σεπτεμβρίου 2014, σημαντικό μέρος των επίμαχων ενισχύσεων δεν είχε ακόμη ανακτηθεί, ενώ οι ιταλικές αρχές δεν απέδειξαν απόλυτη αδυναμία ανάκτησης του συνολικού ποσού των ενισχύσεων. Αναφορικά δε με το σχέδιο ανάκτησης της Σαρδηνίας, το ΔΕΕ παρατήρησε ότι, στο μέτρο που σημαντικό μέρος των ενισχύσεων δεν έχει επιστραφεί ακόμη και μετά την εκπρόθεσμη υιοθέτηση του εν λόγω κλιμακούμενου σχεδίου ανάκτησης (δηλαδή μετά τις 11 Σεπτεμβρίου 2014), δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι η Ιταλία έλαβε όλα τα απαραίτητα μέτρα για τους σκοπούς της εκτέλεσης της απόφασης του ΔΕΕ C-243/10. Περαιτέρω, δεν αποδείχθηκε ούτε ότι η ανάκτηση όλων των ενισχύσεων κατέστη αδύνατη λόγω της κήρυξης των δικαιούχων σε πτώχευση, γεγονός που θα συνιστούσε απόλυτη αδυναμία ορθής εκτέλεσης της απόφασης ανάκτησης και θα δικαιολογούσε εξαιρετικώς την παράβαση των υποχρεώσεων της Ιταλίας. Τέλος, το ΔΕΕ σημείωσε εκ νέου ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν μπορούν ούτε να εξετάζουν ισχυρισμούς σχετικά με την προστασία της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης των δικαιούχων παράνομης ενίσχυσης ούτε να δέχονται προσφυγές με τις οποίες ζητείται η ακύρωση της απόφασης ανάκτησης της Επιτροπής κατ’ εφαρμογή των εθνικών διατάξεων περί αναστολής εκτέλεσης των μέτρων ανάκτησης των ενισχύσεων. Αντιθέτως, όταν ένα εθνικό δικαστήριο αποφασίσει ότι η ενίσχυση χορηγήθηκε παράνομα, πρέπει να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για τον τερματισμό της παρανομίας, χωρίς να υπάρχει κανένα περιθώριο προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης των δικαιούχων περί της νομιμότητας της ενίσχυσης. Ως εκ τούτου, το ΔΕΕ έκανε δεκτή την προσφυγή της Επιτροπής και επέβαλε στην Ιταλία περιοδική χρηματική ποινή 80.000 ευρώ ανά ημέρα από την έκδοση της προηγούμενης απόφασής του (C-243/10) και κατ’ αποκοπήν χρηματική ποινή, ύψους 7,5 εκατομμυρίων ευρώ.