Ανακοίνωση Επιτροπής για μια συντονισμένη οικονομική αντίδραση στη νόσο COVID-19

Η Επιτροπή, αντιλαμβανόμενη ότι η έξαρση της νόσου COVID-19 συνιστά μια σοβαρή κατάσταση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας που συνεπάγεται σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις στην ΕΕ, υιοθέτησε, στις 13 Μαρτίου 2020, Ανακοίνωση για μια συντονισμένη οικονομική αντίδραση στην έξαρση της νόσου COVID-19 (COM(2020) 112 τελικό).

Με τη συγκεκριμένη Ανακοίνωση, η Επιτροπή θεσπίζει μία πολιτική συνοχής για την αντιμετώπιση της έκτακτης αυτής κατάστασης, αφενός προτείνοντας τη χρήση ορισμένων υφιστάμενων μηχανισμών κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ για τη στήριξη των κρατών μελών κατά τη διάρκεια της πανδημίας και αφετέρου παρουσιάζοντας τις διάφορες επιλογές που έχουν στη διάθεσή τους τα κράτη μέλη και μπορούν να θέσουν σε εφαρμογή χωρίς τη συμμετοχή της Επιτροπής, καθώς δεν εντάσσονται στους κανόνες κρατικών ενισχύσεων. Οι εν λόγω επιλογές περιλαμβάνουν μέτρα που ισχύουν για όλες τις επιχειρήσεις όσον αφορά τις επιδοτήσεις μισθών, την αναστολή των πληρωμών των φόρων εταιρειών και των φόρων προστιθέμενης αξίας ή των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, ή τη χρηματοδοτική στήριξη απευθείας στους καταναλωτές για υπηρεσίες που ακυρώνονται ή εισιτήρια που δεν επιστρέφονται από τους αντίστοιχους φορείς εκμετάλλευσης.

Στόχος των μέτρων που προτείνει η Επιτροπή είναι η διαφύλαξη της ακεραιότητας της ενιαίας αγοράς και, ευρύτερα, η διατήρηση των αξιακών αλυσίδων παραγωγής και διανομής, ώστε να διασφαλιστεί ο αναγκαίος εφοδιασμός των συστημάτων υγείας, αλλά και για να εξασφαλισθεί ότι τα εισοδήματα των εργαζομένων και οι θέσεις εργασίας δεν θα πληγούν δυσανάλογα από την πανδημία. Περαιτέρω, με την παρούσα Ανακοίνωση η Επιτροπή επιχειρεί να διασφαλίσει τη ρευστότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Συνολικά, τα μέτρα που προτείνει η Επιτροπή για την αντιμέτωπιση των έκτακτων κοινωνικοοικονομικών συνεπειών από την έξαρση της νόσου COVID-19 περιλαμβάνουν τη διασφάλιση της αλληλεγγύης στην ενωσιακή αγορά, την κινητοποίηση του προϋπολογισμού της ΕΕ, τη δημιουργία του θεσμού «Πρωτοβουλία Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του Κορωνοϊού», την αξιοποίηση της πλήρους ευελιξίας του ευρωπαϊκού δημοσιονομικού πλαισίου, καθώς και την αξιοποίηση της πλήρους ευελιξίας του νομοθετικού πλαισίου για τις κρατικές ενισχύσεις.

Αναλυτικά, τα μέτρα της Ανακοίνωσης σε καθέναν από τους προαναφερόμενους τομείς έχουν ως εξής:

• Διασφάλιση Αλληλεγγύης στην Ενιαία Αγορά

  Α) Προμήθεια ιατρικού εξοπλισμού

Η αλληλεγγύη είναι καθοριστικής σημασίας για την αντιμετώπιση της παρούσας κρίσης, ιδίως για να διασφαλιστεί ότι τα αγαθά, που είναι απαραίτητα για τον μετριασμό των κινδύνων για την υγεία από την πανδημία, μπορούν να φτάσουν σε όλους όσους έχουν ανάγκη. Είναι απαραίτητφο όλα τα κράτη μέλη να ενεργήσουν από κοινού και όχι μεμονωμένα, λαμβάνοντας μονομερή μέτρα που περιορίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία των βασικών προϊόντων υγειονομικής περίθαλψης. Η κοινή δράση θα διασφαλίσει την παραγωγή, την αποθήκευση, τη διαθεσιμότητα και την ορθολογική χρήση του ιατρικού εξοπλισμού και των φαρμάκων στην ΕΕ, κατά τρόπο ανοικτό και διαφανή.

Σημειώνεται ότι η Συνθήκη επιτρέπει στα κράτη μέλη, υπό ορισμένες αυστηρές προϋποθέσεις, να παρεκκλίνουν από τους κανόνες της ενιαίας αγοράς. Κάθε εθνικό περιοριστικό μέτρο που λαμβάνεται δυνάμει του άρθρου 36 της ΣΛΕΕ για την προστασία της υγείας και της ζωής των ανθρώπων πρέπει να αιτιολογείται, δηλαδή να είναι κατάλληλο, αναγκαίο και αναλογικό προς τους στόχους αυτούς, εξασφαλίζοντας επαρκή προσφορά στους ενδιαφερομένους και αποτρέποντας ταυτόχρονα κάθε φαινόμενο έλλειψης ή επιδείνωσης της έλλειψης αγαθών, τα οποία θεωρούνται βασικά, όπως μέσα ατομικής προστασίας, ιατροτεχνολογικά προϊόντα ή φάρμακα. Για κάθε σχεδιαζόμενο εθνικό μέτρο που περιορίζει την πρόσβαση σε ιατρικό εξοπλισμό και μέσα προστασίας θα πρέπει να ενημερώνεται η Επιτροπή, η οποία, στη συνέχεια, θα πληροφορεί σχετικά τα άλλα κράτη μέλη.

Η Επιτροπή λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλίσει την επαρκή προμήθεια μέσων προστασίας σε όλη την Ευρώπη. Δεδομένων των σημερινών ελλείψεων σε παγκόσμιο επίπεδο, η Επιτροπή δρομολόγησε ταχεία διαδικασία προμηθειών από κοινού με 26 κράτη μέλη. Ως περαιτέρω δίχτυ ασφαλείας, η Επιτροπή εγκρίνει μέτρο στο πλαίσιο του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ (rescEU) για την αγορά μέσων προστασίας από την Ένωση. Το μέτρο αυτό θα μπορούσε να καταστήσει δυνατές τις πρώτες αγορές από τις αρχές Απριλίου, εφόσον εγκριθεί από τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή εκδίδει επίσης Σύσταση προς τα κράτη μέλη σχετικά με τις διαδικασίες εκτίμησης της συμμόρφωσης και εποπτείας της αγοράς στο πλαίσιο της COVID-19. Με τον τρόπο αυτόν, θα μπορέσει να αυξηθεί η προσφορά ορισμένων ειδών μέσων προστασίας, όπως οι μάσκες προσώπου μίας χρήσης.

Β) Στήριξη του τομέα των μεταφορών και του τουρισμού

Η νόσος COVID-19 έχει σημαντικό αντίκτυπο στα συστήματα μεταφορών, δεδομένης της στενής διασύνδεσης των ευρωπαϊκών αλυσίδων εφοδιασμού, η οποία υποστηρίζεται από ένα ευρύ δίκτυο εμπορευματικών μεταφορών.

Η Επιτροπή προτείνει στοχευμένη νομοθεσία για την προσωρινή ελάφρυνση των υποχρεώσεων των αεροπορικών εταιρειών ως προς τη χρήση των χρονοθυρίδων σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ. Το προσωρινό αυτό μέτρο θα επιτρέψει στις αεροπορικές εταιρείες να προσαρμόσουν τη χωρητικότητά τους ενόψει της μειούμενης ζήτησης λόγω της έξαρσης της ασθένειας.

Όσον αφορά τις χερσαίες αλυσίδες εφοδιασμού, αυτές έχουν πληγεί σοβαρά από την καθιέρωση απαγόρευσης εισόδου στα χερσαία σύνορα ή από τους περιορισμούς στην πρόσβαση των οδηγών σε ορισμένα κράτη μέλη. Η Επιτροπή επεξεργάζεται από κοινού με τα κράτη μέλη τρόπους διασφάλισης της οικονομικής συνέχειας, οι οποίοι θα εγγυώνται τη ροή των εμπορευμάτων και την αλυσίδα εφοδιασμού και θα εξασφαλίζουν τις απαραίτητες μετακινήσεις, τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και την ασφάλεια των μεταφορών.

Όσον αφορά τον τομέα του τουρισμού, η Επιτροπή συνεργάζεται με τα κράτη μέλη, τις διεθνείς αρχές και βασικές επαγγελματικές ενώσεις της ΕΕ, για να παρακολουθεί την κατάσταση και να συντονίζει τα μέτρα στήριξης.

• Κινητοποίηση του Προϋπολογισμού της ΕΕ και του Ομίλου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων

  Α) Μέτρα ρευστότητας

Για την άμεση ανακούφιση των ΜΜΕ που πλήττονται σοβαρά, ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα χρησιμοποιήσει τα υπάρχοντα μέσα για την εξασφάλιση ρευστότητας αυτών των εταιριών, συμπληρώνοντας τα μέτρα που λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο. Τις προσεχείς εβδομάδες, 1 δισεκατομμύριο ευρώ θα διοχετευθεί από τον προϋπολογισμό της ΕΕ ως εγγύηση προς το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων που θα παροτρύνει τις τράπεζες να παρέχουν ρευστότητα στις ΜΜΕ και επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Αυτό θα βοηθήσει τουλάχιστον 100.000 ευρωπαϊκές ΜΜΕ και επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης με χρηματοδότηση, ύψους περίπου 8 δισεκατομμυρίων ευρώ. Θα χορηγηθεί, ακόμη, αναστολή δόσεων στους υπάρχοντες οφειλέτες που επηρεάζονται αρνητικά από την πανδημία. Η στήριξη θα διοχετεύεται διά των υφιστάμενων μέσων των προγραμμάτων του ΕΤαΕ που στηρίζουν τις επενδύσεις. Οι δανειοδοτήσεις θα επικεντρωθούν, εντός των ορίων της ισχύουσας νομοθεσίας, σε δάνεια κεφαλαίου κίνησης με διάρκεια 12 μηνών ή μεγαλύτερη. Επιπλέον, θα προβλεφθεί η διακοπή πληρωμών – που επιτρέπει τις καθυστερημένες αποπληρωμές δανείων – για τις θιγόμενες επιχειρήσεις στο πλαίσιο των ίδιων μέσων.

Β) Μείωση των επιπτώσεων στην απασχόληση

Η Επιτροπή είναι έτοιμη να στηρίξει τα κράτη μέλη σε αυτό το πλαίσιο, προωθώντας, ιδίως, προγράμματα απασχόλησης μικρής διάρκειας, προγράμματα αναβάθμισης και επιμόρφωσης τα οποία έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στο παρελθόν.

Περαιτέρω, η Επιτροπή θα επιταχύνει την προετοιμασία νομοθετικής πρότασης για ένα Ευρωπαϊκό Σχέδιο Αντασφάλισης Ανεργίας που θα στηρίζει τις πολιτικές των κρατών μελών για τη διατήρηση θέσεων εργασίας και δεξιοτήτων.

Επιπλέον, υιοθετείται ένας νέος θεσμός, η «Πρωτοβουλία Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του Κορωνοϊού» (Coronavirus Response Investment Initiative), που θα διευκολύνει την ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου – ενός ταμείου για την υποστήριξη των εργαζομένων και της υγειονομικής περίθαλψης.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (ΕΤΠ) θα μπορούσε, επίσης, να κινητοποιηθεί για την υποστήριξη των απολυθέντων εργαζομένων και των αυτοαπασχολούμενων, υπό τους όρους του ισχύοντος Κανονισμού 1309/2013 για την περίοδο 2014-2020 και του μελλοντικού Κανονισμού που θα καλύπτει την περίοδο 2021-2027, καθώς διατίθενται για το 2020 έως 179 εκατ. ευρώ.

Γ) Πρωτοβουλία Επενδύσεων για την Αντιμετώπιση του Κορωνοϊού

Στο πλαίσιο αυτής της νέας Πρωτοβουλίας, η Επιτροπή προτείνει να χορηγηθούν 37 δισ. ευρώ στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής για την καταπολέμηση της κρίσης του κορωνοϊού. Για τον σκοπό αυτόν, η Επιτροπή προτείνει να παραιτηθεί φέτος από την υποχρέωσή της να ζητήσει από τα κράτη μέλη να επιστρέψουν τις αχρησιμοποίητες προχρηματοδοτήσεις από τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Το ποσό αυτό ανέρχεται σε περίπου 8 δισεκατομμύρια ευρώ, το οποίο τα κράτη μέλη θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν για τη συμπλήρωση διαρθρωτικής χρηματοδότησης, ύψους 29 δισεκατομμυρίων ευρώ, σε ολόκληρη την ΕΕ. Το εν λόγω ποσό θα αυξήσει ουσιαστικά το ύψος των επενδύσεων για το 2020 και θα συμβάλει στην εμπρόθεσμη χρησιμοποίηση των μη διατεθέντων κονδυλίων, ύψους 28 δισ. ευρώ, στο πλαίσιο των προγραμμάτων πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2014-2020. Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εγκρίνουν γρήγορα αυτή την πρόταση, ώστε να μπορέσει να θεσπιστεί μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες.

Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει την επέκταση του πεδίου εφαρμογής του Ταμείου Αλληλεγγύης της ΕΕ, προκειμένου να συμπεριλάβει και την κρίση δημόσιας υγείας, οπότε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί υπέρ των κρατών μελών που πλήττονται περισσότερο. Για το 2020 το Ταμείο Αλληλεγγύης διαθέτει έως 800 εκατ. ευρώ.

• Ευελιξία του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Πλαισίου

Τα στοχευμένα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης (όπως φορολογικά μέτρα για τις επιχειρήσεις σε περιφέρειες και τομείς που πλήττονται και τραπεζικές εγγυήσεις), καθώς και τα μέτρα που απαιτούνται για την προστασία των εργαζομένων από απώλεια εισοδήματος, επείγουν για τη στήριξη της οικονομικής δραστηριότητας και θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν από τα κράτη μέλη, προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι άμεσες αρνητικές κοινωνικοοικονομικές συνέπειες της έξαρσης του ιού.

Η Επιτροπή θα προτείνει στο Συμβούλιο να εφαρμόσει την πλήρη ευελιξία που προβλέπεται στο δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, ώστε τα κράτη μέλη να μπορέσουν να εφαρμόσουν τα μέτρα που απαιτούνται για τον περιορισμό της πανδημίας και τη διαχείριση των αρνητικών κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεών της.

Πρώτον, η Επιτροπή θεωρεί ότι η νόσος COVID-19 χαρακτηρίζεται ως «ασυνήθιστο γεγονός εκτός του ελέγχου της κυβέρνησης». Αυτός ο χαρακτηρισμός επιτρέπει στα κράτη μέλη, βάσει του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, να αποκλίνουν προσωρινά από τις απαιτούμενες δημοσιονομικές προσαρμογές και να αναλάβουν την κάλυψη έκτακτων δαπανών για τον περιορισμό της πανδημίας, όπως των δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη και των μέτρων ελάφρυνσης για τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους.

Δεύτερον, η Επιτροπή θα προτείνει την προσαρμογή των δημοσιονομικών προσπαθειών που απαιτούνται από τα κράτη μέλη, σε περίπτωση αρνητικής ανάπτυξης ή σημαντικών μειώσεων των οικονομικών δραστηριοτήτων.

Τρίτον, η Επιτροπή θα προτείνει στο Συμβούλιο να ενεργοποιήσει τη γενική ρήτρα διαφυγής, προκειμένου να εφαρμόσει μια γενικότερη δημοσιονομική πολιτική στήριξης. Αυτή η ρήτρα θα αναστέλλει τη δημοσιονομική προσαρμογή που έχει προτείνει το Συμβούλιο, σε περίπτωση σοβαρής οικονομικής ύφεσης στη ζώνη του ευρώ ή στην ΕΕ στο σύνολό της.

• Ευελιξία του Πλαισίου Κρατικών Ενισχύσεων

Σύμφωνα με την παρούσα Ανακοίνωση, οι κανόνες κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν, για να επιτρέψουν στα κράτη μέλη να λάβουν άμεσα και αποτελεσματικά μέτρα για τη στήριξη των πολιτών και των επιχειρήσεων, ιδίως των ΜΜΕ, που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες εξαιτίας της πανδημίας COVID-19. Ειδικότερα, τα κράτη μέλη μπορούν να θεσπίσουν επιδοτήσεις μισθών, αναστολή πληρωμών φόρου εταιρειών και προστιθέμενης αξίας ή κοινωνικών εισφορών. Περαιτέρω, τα κράτη μέλη μπορούν να χορηγούν οικονομική στήριξη απευθείας στους καταναλωτές (όπως για υπηρεσίες που δεν παρασχέθηκαν ή για εισιτήρια που το αντίτιμό τους δεν επιστρέφεται από τους αρμόδιους φορείς). Εξάλλου, οι κανόνες κρατικών ενισχύσεων της ΕΕ επιτρέπουν, επίσης, στα κράτη μέλη να βοηθήσουν τις εταιρίες να αντιμετωπίσουν ελλείψεις ρευστότητας μέσω δανείων διάσωσης. Το άρθρο 107 παρ. 2β ΣΛΕΕ είναι η διάταξη, βάσει της οποίας παρέχεται η δυνατότητα στα κράτη μέλη να αποζημιώνουν τις επιχειρήσεις για τις ζημίες που προκαλούνται άμεσα από έκτακτα γεγονότα, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε τομείς όπως η αεροπορία και ο τουρισμός.

Σημειωτέον ότι η Επιτροπή έχει θεσπίσει όλες τις απαραίτητες διαδικαστικές διευκολύνσεις, προκειμένου να καταστεί δυνατή η ταχεία διαδικασία έγκρισης των σχετικών εθνικών μέτρων ενισχύσεων, κατόπιν πλήρους κοινοποίησής τους από τα κράτη μέλη, εφόσον απαιτείται. Η Επιτροπή έχει δημιουργήσει ειδική ηλεκτρονική θυρίδα και αριθμό τηλεφώνου, για να βοηθήσει τα κράτη μέλη σε τυχόν ερωτήσεις τους.

https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_20_459

Περισσότερες πληροφορίες:

https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/qanda_20_458

https://ec.europa.eu/info/files/eu-coronavirus-response_en

https://ec.europa.eu/info/files/communication-economic-aspects-covid-19-crisis_en

https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/health/coronavirus-response_en