Στο πλαίσιο της Σύστασης για τον ορισμό των ΜΜΕ, ως δημόσιος φορέας θεωρείται κάθε φορέας που ιδρύεται με σκοπό την ικανοποίηση αναγκών γενικού συμφέροντος, έχει νομική προσωπικότητα και χρηματοδοτείται είτε ελέγχεται άμεσα ή έμμεσα από το κράτος, αυτοδιοικητικές αρχές ή άλλους δημόσιους φορείς. Για να διαπιστωθεί εάν ένας δημόσιος φορέας ασκεί έλεγχο σε μια επιχείρηση, αρκεί το γεγονός ότι κατέχει, ακόμα και έμμεσα, τουλάχιστον το 25% του κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου της οικείας επιχείρησης, χωρίς να χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση του ζητήματος εάν ασκεί πραγματική επιρροή σε αυτήν
Προδικαστικό ερώτημα για τον ορισμό των ΜΜΕ − ΔΕΕ C-516/19
Η ΝΜΙ ΤΤ Ε.Π.Ε. είναι συμβουλευτική και ερευνητική εταιρία στους τομείς της μηχανικής, των επιστημών και της ιατρικής. Το ΝΜΙ-Institut, το οποίο είναι ίδρυμα αστικού δικαίου κοινής ωφέλειας και αποσκοπεί στην προώθηση της επιστήμης και της έρευνας, κατέχει το 90% του κεφαλαίου της ΝΜΙ ΤΤ. Τα εννέα μέλη του δεκαεπταμελούς εποπτικού συμβουλίου του ΝΜΙ-Institut προέρχονται από κεντρικές κρατικές, τοπικές και αυτοδιοικητικές αρχές, καθώς και το εμπορικό και βιομηχανικό επιμελητήριο της πόλης, όπου εδρεύουν και οι δύο επιχειρήσεις.
Η ΝΜΙ ΤΤ Ε.Π.Ε. υπέβαλε, στο πλαίσιο προγράμματος για ενισχύσεις προς ΜΜΕ, αίτηση για τη χρηματοδότηση ενός ερευνητικού και αναπτυξιακού έργου, η οποία απορρίφθηκε, επειδή οι αρμόδιες αρχές θεώρησαν ότι υφίσταται κατά τεκμήριο έμμεσος έλεγχος της ΝΜΙ ΤΤ από δημόσιους φορείς, δεδομένου ότι η πλειονότητα των μελών του εποπτικού συμβουλίου του ΝΜΙ-Institut, που κατέχει το 90% του κεφαλαίου της αιτούσας επιχείρησης, αποτελούν δημόσιους φορείς κατά το γερμανικό δίκαιο. Συνεπώς, οι δύο επιχειρήσεις θεωρήθηκαν συνδεδεμένες, με αποτέλεσμα η ΝΜΙ ΤΤ να μην δύναται να χαρακτηριστεί ως ΜΜΕ βάσει του Παραρτήματος Ι του ΓΑΚ 651/2014 και, άρα, να μην καθίσταται επιλέξιμη να λάβει τη συγκεκριμένη ενίσχυση.
Στην ένστασή της κατά της απορριπτικής απόφασης των αρμόδιων εθνικών αρχών, η ΝΜΙ ΤΤ υποστήριξε ότι το εποπτικό συμβούλιο του ΝΜΙ-Institut δεν είχε καμία αποφασιστική αρμοδιότητα, παρά μόνο συμβουλευτικό ρόλο, ενώ τα μέλη του εργάζονταν αμισθί και συνεδρίαζαν μόνο μία φορά τον χρόνο. Εν συνεχεία, η διαφορά τέθηκε ενώπιον του αρμόδιου εθνικού δικαστηρίου, το οποίο απέστειλε προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ, προκειμένου να αποσαφηνισθεί εάν η ΝΜΙ ΤΤ αποτελεί ΜΜΕ κατά την έννοια του άρθρου 3 παρ. 4 του Παραρτήματος Ι του ΓΑΚ 651/2014 και, ειδικότερα εάν συνιστά ανεξάρτητη επιχείρηση, καθώς και εάν τα δημόσια πανεπιστήμια, τα βιομηχανικά και επαγγελματικά επιμελητήρια εμπίπτουν στην έννοια του δημόσιου φορέα και θεωρείται ότι ασκούν έλεγχο επί της ΝΜΙ ΤΤ, δεδομένου του συμβουλευτικού τους ρόλου.
Το ΔΕΕ διαπίστωσε, αρχικά, ότι η ΝΜΙ ΤΤ δεν είναι ανεξάρτητη επιχείρηση, αφού το ΝΜΙ-Institut κατέχει το 90% του κεφαλαίου της, δηλαδή την πλειοψηφία των δικαιωμάτων ψήφου της, και, άρα, πρόκειται για συνδεδεμένες επιχειρήσεις κατά την έννοια του άρθρου 3 παρ. 3α του Παραρτήματος I του ΓΑΚ 651/2014. Όσον αφορά δε την έννοια του «δημοσίου φορέα», το ΔΕΕ έκρινε ότι, ελλείψει ρητής παραπομπής του άρθρου 3 παρ. 4 του Παραρτήματος Ι του Κανονισμού 651/2014 στο δίκαιο των κρατών μελών για τον προσδιορισμό αυτής της έννοιας, κατά πάγια νομολογία η τελευταία θεωρείται αυτοτελής έννοια του δικαίου της ΕΕ και το νόημά της ερμηνεύεται από το ΔΕΕ κατά τρόπο πανομοιότυπο σε όλα τα κράτη μέλη. Συνεπώς, το ΔΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη α) τη συνήθη σημασία της ως άνω έννοιας, β) τον ορισμό της Οδηγίας 2006/111 για το περιεχόμενο του όρου «αρχές», καθώς και γ) τον σκοπό του κριτηρίου της ανεξαρτησίας που συνίσταται στην οικονομική βοήθεια ανεξάρτητων και μικρού μεγέθους επιχειρήσεων, το οποίο, όμως, κριτήριο δεν πληρούται, όταν η επιχείρηση στηρίζεται απευθείας ή εμμέσως από δημόσιες αρχές, όρισε την έννοια του δημόσιου φορέα που περιέχεται στο άρθρο 3 παρ. 4 του Παραρτήματος Ι του ΓΑΚ 651/2014 ως κάθε φορέα που ιδρύεται με σκοπό την ικανοποίηση αναγκών γενικού συμφέροντος, έχει νομική προσωπικότητα και χρηματοδοτείται είτε ελέγχεται άμεσα ή έμμεσα από το κράτος, αυτοδιοικητικές αρχές ή άλλους δημόσιους φορείς. Περαιτέρω, το ΔΕΕ διευκρίνισε ότι είναι άνευ σημασίας για την εφαρμογή της ανωτέρω διάταξης το γεγονός ότι τα μέλη δημοσίων φορέων ασκούν αμισθί τα καθήκοντά τους στο εποπτικό συμβούλιο, από τη στιγμή που συμμετέχουν στο τελευταίο λόγω ακριβώς της ιδιότητάς τους ως μέλη δημοσίων φορέων.
Ως προς τον προσδιορισμό της έννοιας του «ελέγχου» που περιέχεται στο άρθρο 3 παρ. 4 του Παραρτήματος Ι του ΓΑΚ 651/2014, το ΔΕΕ διευκρίνισε ότι ο έλεγχος συνίσταται μόνο στον βαθμό συμμετοχής των δημοσίων φορέων στο κεφάλαιο ή στα δικαιώματα ψήφου της ελεγχόμενης επιχείρησης, ανεξαρτήτως πραγματικής τους επιρροής στις αποφάσεις της. Εξάλλου, το ΔΕΕ έκρινε ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο διευκολύνονται οι αρμόδιες αρχές, όταν καλούνται να ελέγξουν αν μία επιχείρηση είναι ανεξάρτητη ή συνδεδεμένη, όπως εν προκειμένω η ΝΜΙ ΤΤ, οπότε αρκεί να εξετάσουν την τυπική προϋπόθεση του βαθμού συμμετοχής και όχι τον ρόλο που διαδραματίζουν πράγματι οι δημόσιοι φορείς στη διοίκηση της εν λόγω επιχείρησης. Επομένως, κατά το ΔΕΕ, για να διαπιστωθεί εάν ένας δημόσιος φορέας ασκεί έλεγχο σε μια επιχείρηση, αρκεί το γεγονός ότι κατέχει, ακόμα και έμμεσα, τουλάχιστον το 25% του κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου της οικείας επιχείρησης, χωρίς να χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση του ζητήματος εάν ασκεί πραγματική επιρροή σε αυτήν.
Βάσει των ανωτέρω, το ΔΕΕ έκρινε, εν προκειμένω, ότι μία επιχείρηση, όπως η ΝΜΙ ΤΤ, δεν αποτελεί ΜΜΕ, εφόσον αποδεικνύεται ότι:
α) άλλη-δεύτερη επιχείρηση κατέχει άνω του 25% των δικαιωμάτων ψήφου αυτής της επιχείρησης, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της ΝΜΙ ΤΤ όπου το NMI-Institut κατέχει την πλειοψηφία των δικαιωμάτων ψήφου της,
β) το εποπτικό συμβούλιο της δεύτερης επιχείρησης αποτελείται ως επί το πλείστον από μέλη δημοσίων φορέων, όπως ισχύει για το NMI-Institut και
γ) τα μέλη του εποπτικού συμβουλίου της δεύτερης επιχείρησης ασκούν από κοινού έμμεσο έλεγχο στην πρώτη επιχείρηση, όπως στην υπό κρίση υπόθεση.