Όχι επιχείρηση ο φορέας υποχρεωτικής ασφάλισης υγείας – C-262/18 P & C-271/18 P

Το σλοβακικό σύστημα ασφάλισης αποτελεί μικτό μοντέλο, στο οποίο μπορούν να συνυπάρχουν δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς οι οποίοι πρέπει να έχουν τη νομική μορφή κερδοσκοπικής ανώνυμης εταιρίας ιδιωτικού δικαίου. Κατά τα έτη 2005 έως 2013, οι κάτοικοι της Σλοβακίας μπορούσαν να επιλέξουν μεταξύ δύο δημόσιων εταιριών ασφάλισης υγείας, της «Všeobecná zdravotná poisťovňa a.s.» (VšZP) και της «Spoločná zdravotná poisťovňa a.s.» (SZP), που συγχωνεύθηκαν το 2010 και των ιδιωτικών εταιριών « Dôvera zdravotná poisťovňa a.s.» (Dôvera) και «Union zdravotná poist’ovňa a.s.» (Union).

Η Dôvera υπέβαλε καταγγελία στην Επιτροπή, θεωρώντας ότι οι SZP και VšZP έλαβαν παράνομες κρατικές ενισχύσεις. Η Επιτροπή, αφού κίνησε την επίσημη διαδικασία έρευνας, διαπίστωσε ότι η SZP και η VšZP δεν συνιστούν επιχειρήσεις, κατά την έννοια του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ, καθώς η δραστηριότητα που ασκούν δεν είναι οικονομικής φύσης, και, επομένως, τα επίμαχα μέτρα δεν αποτελούν κρατικές ενισχύσεις (SA.23008/2013).

Η Dôvera άσκησε προσφυγή ακύρωσης κατά της απόφασης αυτής ενώπιον του ΓεΔΕΕ, το οποίο διαπίστωσε, καταρχήν, ότι το σλοβακικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης έχει σημαντικά κοινωνικά και κανονιστικά στοιχεία, αλλά και στοιχεία αλληλεγγύης που αντιστοιχούν στα χαρακτηριστικά ενός συστήματος το οποίο επιδιώκει κοινωνικό σκοπό και εφαρμόζει την αρχή της αλληλεγγύης υπό κρατική εποπτεία. Ωστόσο, έκρινε τελικά ότι, επειδή το επίμαχο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης επιτρέπει τον ανταγωνισμό μεταξύ των εταιριών κοινωνικής ασφάλισης ως προς την ποιότητα και την προσφορά των σχετικών υπηρεσιών, καθώς και την επιδίωξη κέρδους, οι SZP και VšZP ασκούν οικονομική δραστηριότητα και, άρα, συνιστούν επιχειρήσεις κατά την έννοια του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ.

Η Επιτροπή και η Σλοβακία, αμφισβητώντας την κρίση στην οποία κατέληξε το ΓεΔΕΕ, άσκησαν αίτηση αναίρεσης ενώπιον του ΔΕΕ για λόγους εσφαλμένης ερμηνείας των εννοιών «επιχείρηση» και «οικονομική δραστηριότητα» και εσφαλμένης εκτίμησης των αποδεικτικών στοιχείων.

Το ΔΕΕ διαπίστωσε ότι το ΓεΔΕΕ βάσισε την κρίση του στο γεγονός ότι, εντός του ως άνω συστήματος, οι ασφαλιστικοί φορείς, αφενός, είχαν τη δυνατότητα να επιδιώκουν την πραγματοποίηση κέρδους και, αφετέρου, ανταγωνίζονταν μεταξύ τους σε ορισμένο βαθμό όσον αφορά τόσο την ποιότητα και το εύρος των υπηρεσιών που προσφέρουν όσο και την προμήθεια αυτών. Ωστόσο η απόφαση του ΓεΔΕΕ δεν συνάδει με τη σχετική νομολογία του ΔΕΕ.

Ειδικότερα, το ΔΕΕ επισήμανε ότι η δυνατότητα επιδίωξης κέρδους από τις SZP και VšZP δεν αποτελεί στοιχείο ικανό να άρει τον κοινωνικό και αλληλέγγυο χαρακτήρα που απορρέει από την ίδια τη φύση των δραστηριοτήτων που ασκούν οι εν λόγω εταιρίες. Επιπροσθέτως, το γεγονός ότι οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης μπορούν ελεύθερα να συμπληρώνουν τις εκ του νόμου υποχρεωτικές παροχές με δωρεάν συναφείς παροχές συνιστά μεν ένα στοιχείο ανταγωνισμού, το οποίο, όμως, θεωρείται δευτερεύον και δεν μπορεί να μεταβάλει τη φύση του συστήματος υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης. Μάλιστα, το στοιχείο αυτό εισάγεται με σκοπό να παρακινηθούν οι φορείς να ασκούν τη δραστηριότητά τους με όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικό και οικονομικό τρόπο, προς το συμφέρον της ορθής λειτουργίας του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Συνακόλουθα, το ΔΕΕ έκρινε ότι το ΓεΔΕΕ λανθασμένα χαρακτήρισε τις SZP και VšZP ως επιχειρήσεις κατ’ άρθρο 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ και αναίρεσε την απόφασή του.

Στη συνέχεια, το ΔΕΕ εξέτασε την προσφυγή ακύρωσης της Dôvera, προκειμένου να αποφανθεί οριστικά σχετικά με το εάν, λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των στοιχείων του επίμαχου συστήματος, οι SZP και VšZP δύνανται να συνιστούν επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο αυτό, το ΔΕΕ κλήθηκε να εξακριβώσει, εάν και σε ποιο βαθμό το σλοβακικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης μπορεί να θεωρηθεί ότι εφαρμόζει την αρχή της αλληλεγγύης υπό κρατική εποπτεία.

Επ’ αυτού το ΔΕΕ διαπίστωσε ότι, πρώτον, το σλοβακικό σύστημα υποχρεωτικής ασφάλισης υγείας επιδιώκει κοινωνικό σκοπό (εξασφάλιση της κάλυψης του κινδύνου ασθένειας του συνόλου των κατοίκων της Σλοβακίας) και έχει όλα τα χαρακτηριστικά της αρχής της αλληλεγγύης. Συγκεκριμένα, η υπαγωγή στο εν λόγω σύστημα είναι υποχρεωτική για όλους τους κατοίκους της Σλοβακίας, το ύψος των εισφορών καθορίζεται από τον νόμο σε αναλογία προς τα εισοδήματα των ασφαλισμένων και όλοι οι ασφαλισμένοι δικαιούνται το ίδιο επίπεδο παροχών που καθορίζεται από τον νόμο, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ του ύψους των εισφορών που καταβάλλει ο ασφαλισμένος και του ύψους των παροχών που του προσφέρονται. Δεύτερον, το εν λόγω σύστημα προβλέπει έναν μηχανισμό αντιστάθμισης των δαπανών και των κινδύνων που υποχρεούνται να αναλάβουν οι ασφαλιστικοί φορείς, δεδομένου ότι εξασφαλίζουν την κάλυψη του κινδύνου ασθένειας κάθε κατοίκου Σλοβακίας που υποβάλλει σχετική αίτηση, ανεξαρτήτως του κινδύνου που προκύπτει από την ηλικία ή την κατάσταση της υγείας του. Τρίτον, η δραστηριότητα των ασφαλιστικών φορέων εντός του συστήματος αυτού εποπτεύεται από ρυθμιστική αρχή, η οποία μεριμνά για την τήρηση του νομοθετικού πλαισίου από τους εν λόγω φορείς και παρεμβαίνει σε περίπτωση παράβασης. Το ΔΕΕ επισήμανε, συναφώς, ότι η δυνατότητα των ασφαλιστικών φορέων να ανταγωνίζονται μεταξύ τους δεν αφορά ούτε το ύψος των εισφορών ούτε τις εκ του νόμου υποχρεωτικές παροχές και, συνεπώς, οι εν λόγω φορείς δύνανται να διαφοροποιούνται κατά τρόπο επικουρικό και δευτερεύοντα σε σχέση με τις τελευταίες αυτές παροχές και μόνον ως προς το εύρος και την ποιότητα της προσφοράς. Τέταρτον, η δυνατότητα των ασφαλιστικών φορέων να επιδιώκουν, να χρησιμοποιούν και να διανέμουν κέρδη οριοθετείται αυστηρά από τον νόμο. Η προϋπόθεση οι ασφαλιστικοί φορείς να έχουν τη νομική μορφή κερδοσκοπικής εταιρίας αποσκοπεί, εν προκειμένω, στη διαφύλαξη της βιωσιμότητας του σλοβακικού ασφαλιστικού συστήματος, καθώς και στη βελτίωση της ποιότητας της υγειονομικής περίθαλψης. Επομένως, τα στοιχεία αυτά, όπως και η ελευθερία των κατοίκων της Σλοβακίας να επιλέγουν τον φορέα ασφάλισης υγείας που επιθυμούν εισήχθησαν προς το συμφέρον της ορθής λειτουργίας του εν λόγω συστήματος και, ως εκ τούτου, δεν μπορούν να θέσουν υπό αμφισβήτηση την κοινωνική του φύση.

Κατόπιν των ανωτέρω, το ΔΕΕ απέρριψε την προσφυγή της Dôvera και επικύρωσε την απόφαση της Επιτροπής (SA.23008/2013).

http://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?language=en&td=ALL&num=C-262/18%20P