Ο εταιρικός όμιλος που λειτουργεί υπό τη μητρική εταιρεία χαρτοφυλακίου Air France-KLM περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τις εταιρείες Air France, KLM, καθώς και θυγατρικές τους. Στον όμιλο είχαν χορηγηθεί, με βάση το Προσωρινό Πλαίσιο 2020 λόγω κορωνοϊού, διάφορες κρατικές ενισχύσεις, μεταξύ των οποίων: - Ολλανδική ατομική ενίσχυση στην KLM, με τη μορφή κρατικής εγγύησης ύψους 90 % επί δανείου 2.400.000.000 ευρώ που χορηγήθηκε από κοινοπραξία τραπεζών και κρατικού δανείου ύψους 1.000.000.000 ευρώ (SA.57116) και - Γαλλική ατομική ενίσχυση στις Air France-KLM και Air France προς τον σκοπό ανακεφαλαιοποίησής τους, ύψους 4.000.000.000 ευρώ. Η εν λόγω ενίσχυση περιελάμβανε αφενός, συμμετοχή της Γαλλίας σε σχέδιο αύξησης κεφαλαίου ύψους 1.000.000.000 ευρώ κατ’ ανώτατο όριο και αφετέρου τη μετατροπή του μετοχικού δανείου σε υβριδικό χρηματοδοτικό μέσο, εξομοιούμενο με συμμετοχή σε ίδια κεφάλαια (SA.59913). Το 2021, το ΓεΔΕΕ είχε ακυρώσει την απόφαση της Επιτροπής SA.57116, λόγω ελλιπούς αιτιολογίας ως προς τον προσδιορισμό του δικαιούχου της ενίσχυσης (Τ-643/20). Εν τω μεταξύ, το 2020, η Γαλλία κοινοποίησε στην Επιτροπή ατομική ενίσχυση της Air France, η οποία περιελάμβανε: α) κρατική εγγύηση ύψους 90% επί δανείου 4.000.000.000 ευρώ που χορηγήθηκε από κοινοπραξία τραπεζών και β) μετοχικό δάνειο ύψους 3.000.000.000 ευρώ. Η Επιτροπή, με την απόφαση SA. 57082, έκρινε το μέτρο συμβατό, με βάση το Προσωρινό Πλαίσιο 2020 λόγω κορωνοϊού. Στην αξιολόγησή της, χαρακτήρισε ως δικαιούχους του μέτρου την Air France και τις θυγατρικές της, όχι όμως τις λοιπές εταιρείες του ομίλου. Εν συνεχεία, η Επιτροπή προέβη σε δύο διορθώσεις της απόφασης, επισημαίνοντας, μεταξύ άλλων, ότι είχε λάβει υπόψη της και την στον μεταξύ εκδοθείσα απόφαση του ΓεΔΕΕ. Οι αεροπορικές εταιρείες Ryanair και Malta Air άσκησαν την παρούσα προσφυγή ακυρώσεως ενώπιον του ΓεΔΕΕ, με κύρια επιχειρηματολογία ότι η Επιτροπή είχε προσδιορίσει εσφαλμένα τον πραγματικό δικαιούχο της ενίσχυσης. Το ΓεΔΕΕ επεσήμανε, αρχικά, ότι πλείονες διακριτές νομικές οντότητες μπορεί να αποτελούν μία και μόνη οικονομική ενότητα για τους σκοπούς της εφαρμογής των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις. Κρίσιμα στοιχεία για τη διάγνωση της ύπαρξης οικονομικής ενότητας μπορούν, μεταξύ άλλων, να αποτελέσουν οι κεφαλαιουχικοί, οργανικοί, λειτουργικοί και οικονομικοί δεσμοί των εμπλεκομένων εταιρειών και των θυγατρικών τους, οι συμβάσεις βάσει των οποίων χορηγήθηκε το επίμαχο μέτρο, το είδος του μέτρου και το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται. Εξετάζοντας ένα προς ένα τα εν λόγω στοιχεία, το ΓεΔΕΕ διαπίστωσε, αρχικά, ότι η Air France-KLM ασκούσε έλεγχο στις Air France και KLM, συμμετέχοντας άμεσα ή έμμεσα στη διαχείρισή τους, και ως εκ τούτου, στην οικονομική τους δραστηριότητά, βάσει μίας σειράς εξουσιών που απολάμβανε (δικαιώματα αρνησικυρίας επί κομβικών ζητημάτων, έγκριση στρατηγικών επιλογών/προϋπολογισμού/επενδυτικών σχεδίων, δικαιώματα έγκρισης χρηματοδότησης κ.ά). Περαιτέρω, αποδείχθηκε ότι στον όμιλο υπήρχε κεντρική διαδικασία λήψης αποφάσεων και συντονισμός, μέσω αποφασιστικών μικτών οργάνων, αποτελούμενων, κατά κανόνα, από υψηλόβαθμους εκπροσώπους των Air France-KLM, Air France και KLM, οι αποφάσεις των οποίων εφαρμόζονταν από κάθε οντότητα του ομίλου. Για τους λόγους αυτούς, το ΓεΔΕΕ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι κεφαλαιουχικοί και οργανικοί δεσμοί εντός του ομίλου αποτελούσαν ένα πρώτο στοιχείο που καταδεικνύει ότι οι διακριτές νομικές οντότητες του ομίλου αποτελούσαν μία και μόνη οικονομική ενότητα. Ως προς τους λειτουργικούς δεσμούς, το ΓεΔΕΕ παρατήρησε πως, μολονότι η Air France-KLM δεν παρέχει η ίδια υπηρεσίες αεροπορικών μεταφορών, εντούτοις διαδραματίζει στρατηγικό ρόλο στην παροχή των υπηρεσιών αυτών λόγω του ρόλου της στη διεθνή αγορά και των αρμοδιοτήτων που της αναγνωρίζονται. Το γεγονός ότι η Air France και η KLM διαχειρίζονταν με ανεξάρτητο τρόπο τα ταμειακά τους διαθέσιμα κρίθηκε ως περιορισμένης σημασίας, διότι η Air France-KLM ήταν εκείνη που αντλούσε κεφάλαια στις αγορές για λογαριασμό των θυγατρικών της, ενέκρινε τις σημαντικότερες πράξεις χρηματοδότησής τους και τους παρείχε οδηγίες επί ζητημάτων προϋπολογισμού. Περαιτέρω, στον όμιλο υφίσταντο συμφωνίες επιμερισμού του κόστους, γεγονός που καταδείκνυε την ύπαρξη κοινών δραστηριοτήτων και, άρα, και ορισμένης λειτουργικής σύνδεσης και συνεργασίας. Ως προς τους οικονομικούς δεσμούς, το γεγονός ότι η Air France-KLM πραγματοποιούσε τα έσοδά της αποκλειστικά από τις θυγατρικές της αποδείκνυε ότι υφίστατο ορισμένη οικονομική αλληλεξάρτηση στον όμιλο, πράγμα που επιβεβαιώνεται και από προσπάθειες συντονισμού δραστηριοτήτων υπό την αιγίδα της Air France-KLM, η οποία εμπλεκόταν στη χρηματοδότηση των θυγατρικών της κατά τρόπο συντονισμένο. Έτσι, κρίθηκε ότι οι δράσεις της Air France-KLM γίνονταν πάντα προς το συμφέρον των θυγατρικών της, αντλώντας κεφάλαια για τις ανάγκες τους από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Περαιτέρω, το πλεονέκτημα που χορηγούσε το επίμαχο μέτρο είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της οικονομικής θέσης του ομίλου στο σύνολό του, καθώς απέτρεπε τον κίνδυνο αδυναμίας πληρωμών μίας εκ των κύριων εταιρειών του και καθησύχαζε τους επενδυτές και πιστωτές των εταιρειών του ομίλου. Στο πλαίσιο αυτό, η Air France-KLM θα μπορούσε ενδεχομένως να επιτύχει, προς το συμφέρον των θυγατρικών της και για τις ανάγκες τους, χρηματοδότηση στις αγορές στην οποία δεν θα είχε πρόσβαση χωρίς την ενίσχυση ή θα την είχε υπό λιγότερο ευνοϊκούς όρους. Το επίμαχο μέτρο, καθιστώντας δυνατή τη συνέχιση των δραστηριοτήτων της Air France, καθιστούσε επίσης δυνατή, εμμέσως πλην σαφώς, τη συνέχιση των δραστηριοτήτων που ασκούσαν από κοινού η Air France και η KLM. Εξετάζοντας τις συμφωνίες, βάσει των οποίων είχε χορηγηθεί το επίμαχο μέτρο, το ΓεΔΕΕ διαπίστωσε, αρχικά, ότι διάφοροι όροι χορήγησής του εξαρτώνταν ρητώς από απόφαση της Air France-KLM. Στη βάση αυτή, συμπέρανε ότι οι επίμαχες συμβατικές ρήτρες ουδόλως καταδείκνυαν ότι μόνον η Air France και οι θυγατρικές τους ήταν ωφελούμενοι από το μέτρο. Μπορεί, κατά τη νομολογία, δικαιούχος της ενίσχυσης να είναι μόνο μία από τις εταιρείες που ανήκουν σε όμιλο, όταν υφίστανται, μεταξύ άλλων, ρήτρες διαθέσεως που παρέχουν το πλεονέκτημα της ενίσχυσης σε μία από τις εταιρίες του ομίλου, αποκλειομένων των λοιπών εταιρειών του ομίλου αυτού, ωστόσο, στην ένδικη υπόθεση, δεν υπήρχε στις επίμαχες συμβάσεις κανένα στοιχείο που να προβλέπει ανάλογες ρήτρες. To γεγονός ότι τα δικαιοδοτικά όργανα της ΕΕ έκριναν σε ορισμένη προηγούμενη υπόθεση ότι ο δικαιούχος ορισμένου μέτρου ήταν μία και μόνη οντότητα ανήκουσα σε όμιλο, αποκλειομένων των λοιπών οντοτήτων του ίδιου ομίλου, δεν μπορεί να θεμελιώσει γενικό συμπέρασμα προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, διότι η σχετική αξιολόγηση απαιτεί μία σφαιρική εκτίμηση πλειόνων παραγόντων που χαρακτηρίζουν κάθε συγκεκριμένη περίπτωση. Ως προς το είδος του μέτρου και το πλαίσιο εντός του οποίου χορηγήθηκε, το ΓεΔΕΕ διαπίστωσε ότι υφίστατο χρονικός, δομικός και οικονομικός σύνδεσμος μεταξύ του επίμαχου μέτρου και εκείνου που είχε εγκριθεί με την απόφαση SA.59913, η οποία, παρά την ομοιότητα των μέτρων, προσδιόριζε διαφορετικούς δικαιούχους. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή, έχοντας πλήρη γνώση αμφοτέρων των μέτρων, έπρεπε να είχε λάβει υπ’ όψιν την απόφαση SA.59913 προκειμένου να καθορίσει τον δικαιούχο του επίμαχου μέτρου, γεγονός το οποίο δεν είχε πράξει, καθώς δεν είχε εξηγήσει τον λόγο για τον οποίο ο προσδιορισμός των δικαιούχων ήταν διαφορετικός στις δύο αυτές αποφάσεις, παρά το γεγονός ότι η οικεία χρηματοδότηση, αν και υπό διαφορετική μορφή, προερχόταν από την ίδια πηγή. Περαιτέρω, εξετάζοντας εάν οι λοιπές εταιρείες του ομίλου, πλην της Air France και των θυγατρικών της, λάμβαναν έμμεσο πλεονέκτημα ή απλώς δευτερογενές οικονομικό αποτέλεσμα, το ΓεΔΕΕ παρατήρησε ότι η Air France-KLM διατηρούσε, από νομικής άποψης, την εγγύηση του γαλλικού δημοσίου και ήλεγχε διάφορους όρους εφαρμογής του επίμαχου μέτρου, οι οποίοι της παρείχαν τη δυνατότητα να το διαμορφώνει αναλόγως των δικών της συμφερόντων και των συμφερόντων του ομίλου εν γένει. Ως εκ τούτου, δεν λειτουργούσε απλώς ως όχημα για τη μεταβίβαση του πλεονεκτήματος στον δικαιούχο ή ως ενδιάμεσος χρηματοπιστωτικός οργανισμός. Αντιθέτως, εξεταζόμενο συνολικά, το επίμαχο μέτρο μπορούσε να ωφελήσει όλον τον όμιλο, βελτιώνοντας τη συνολική χρηματοοικονομική θέση του, γεγονός που υποδήλωνε τη χορήγηση τουλάχιστον έμμεσου πλεονεκτήματος στον όμιλο. Ενόψει των ανωτέρω, το ΓεΔΕΕ έκρινε ότι η Επιτροπή είχε υποπέσει σε πρόδηλη πλάνη εκτιμήσεως, κρίνοντας ότι δικαιούχοι του επίμαχου μέτρου ήταν μόνο η Air France και οι θυγατρικές της. Κατά το ΓεΔΕΕ, ο εσφαλμένος ή ελλιπής προσδιορισμός του δικαιούχου ενός μέτρου ενισχύσεως μπορεί να επηρεάσει το σύνολο της ανάλυσης της συμβατότητας του μέτρου αυτού και για τον λόγο αυτόν, ακύρωσε την προσβαλλόμενη απόφαση, χωρίς να εξετάσει τους λοιπούς λόγους. Παρόμοια νομικά ζητήματα τίθενται και στην απόφαση Τ-494/21, η οποία αφορά την απόφαση της Επιτροπής SA.59913. https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=280705&pageIndex=0&doclang=EL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=1512707