Η εταιρία Ferrovie del Sud Est e Servizi Automobilistici Srl a socio unico (στο εξής: FSE) είναι δημόσια επιχείρηση που της είχε ανατεθεί κατ’ αποκλειστικότητα η εκμετάλλευση και συντήρηση μιας τοπικής σιδηροδρομικής υποδομής στην Περιφέρεια της Απουλίας. Η FSE τέθηκε βάσει νόμου υπό αναγκαστική διαχείριση, ενώ παράλληλα εγκρίθηκε και η αύξηση του κεφαλαίου της, μέσω παροχής δημόσιας χρηματοδότησης, ύψους 70 εκατομμυρίων ευρώ. Το ποσό αυτό θα εκταμιευόταν, εφόσον ο ειδικός επίτροπος έθετε σε εφαρμογή σχέδιο εξυγίανσης της FSE, προκειμένου να διασφαλισθεί η αδιάλειπτη και τακτική παροχή της υπηρεσίας κοινής ωφέλειας που είχε αναλάβει η εν λόγω επιχείρηση. Στη συνέχεια, ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών της Ιταλίας, κατόπιν σχετικής πρότασης του ειδικού επιτρόπου, αποφάσισε να μεταβιβάσει την κατά 100% συμμετοχή του Υπουργείου στο κεφάλαιο της FSE προς τη Ferrovie dello Stato Italiane SpA (στο εξής: FSI), που ανήκει, επίσης, εξ ολοκλήρου στο ιταλικό Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών. Η μεταβίβαση αυτή έγινε χωρίς την προκήρυξη διαγωνισμού και χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα, παρά μόνο με τον όρο η FSI να μεριμνήσει για την εξυγίανση της FSE. Οι εταιρίες Arriva Italia κ.λπ. που δραστηριοποιούνται στον τομέα των δημόσιων σιδηροδρομικών ή οδικών μεταφορών και είχαν ενημερώσει προηγουμένως τον ειδικό επίτροπο για το ενδιαφέρον τους να αποκτήσουν την FSE, άσκησαν προσφυγή ενώπιον του Tribunale amministrativo regionale del Lazio (Διοικητικού Πρωτοδικείου της Περιφέρειας του Λατίου), με αίτημα την ακύρωση της απόφασης που προέβλεπε τη μεταβίβαση του συνόλου της συμμετοχής του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών στο κεφάλαιο της FSE προς την FSI. Στο πλαίσιο αυτής της ένδικης διαφοράς, το ιταλικό Συμβούλιο της Επικρατείας (Consiglio di Stato) απέστειλε προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ σχετικά με το εάν η χρηματοδότηση της FSE με το ποσό των 70 εκατ. ευρώ, καθώς και η μεταβίβαση της FSE προς την FSI συνιστούν κρατικές ενισχύσεις υπέρ της FSE και της FSΙ αντίστοιχα, καθώς και σχετικά με τις συνέπειες που πρέπει να επέλθουν σε περίπτωση που τα εν λόγω μέτρα χαρακτηριστούν κρατικές ενισχύσεις. Το ΔΕΕ, βάσει των στοιχείων που τέθηκαν υπόψη του, διαπίστωσε αρχικά πως, αν και η FSE είχε αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσης της σιδηροδρομικής υποδομής, δεν επρόκειτο για νόμιμο μονοπώλιο, καθώς η Περιφέρεια της Απουλίας μπορούσε, βάσει του ιταλικού νόμου, να αναθέσει την εκμετάλλευση και σε άλλον πάροχο και, άρα, η εν λόγω αγορά είναι ανοικτή στον ανταγωνισμό. Επιπροσθέτως, το ΔΕΕ επισήμανε ότι, ακόμη και εάν το ποσό των 70 εκατ. ευρώ δεν εκταμιεύθηκε εν τοις πράγμασι από το δημόσιο ταμείο, συνιστά χορήγηση κρατικών πόρων, δεδομένου ότι το σχετικό κονδύλιο είχε εγγραφεί στον κρατικό προϋπολογισμό ως χρηματοδότηση υπέρ της FSE. Μάλιστα, η χορήγηση αυτού του ποσού εγκρίθηκε, χωρίς το ιταλικό Δημόσιο να αξιολογήσει προηγουμένως την αποδοτικότητα της επένδυσής του. Συνακόλουθα, το ΔΕΕ έκρινε ότι η χρηματοδότηση δημόσιας επιχείρησης που αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές δυσχέρειες συνιστά καταρχήν κρατική ενίσχυση. Ωστόσο, ο έλεγχος της πλήρωσης των προϋποθέσεων του άρθρου 107 παρ. 1 ΣΛΕΕ σε σχέση με τις ειδικές περιστάσεις της υπό κρίση περίπτωσης εναπόκειται στα ιταλικά δικαστήρια. Περαιτέρω, το ΔΕΕ έκρινε ότι η μεταβίβαση του συνόλου της συμμετοχής που κατέχει το κράτος στο κεφάλαιο της FSE προς την FSI, χωρίς αντιπαροχή, αλλά με τον όρο η τελευταία να εφαρμόσει ορθά το σχέδιο εξυγίανσης της FSE μπορεί να συνιστά κρατική ενίσχυση, εφόσον αποδεικνύεται ότι η αξία της FSE μετά τη χορήγηση των 70 εκατ. ευρώ υπερβαίνει το ποσό της επένδυσης στην οποία πρέπει να προβεί η FSI, για να εκπληρώσει την υποχρέωση που ανέλαβε. Μάλιστα, το ΔΕΕ σημείωσε, εν προκειμένω, ότι δικαιούχος του συγκεκριμένου μέτρου θα μπορούσε να θεωρηθεί, αντί ή εκτός της FSI, και η FSE, στον βαθμό που, χάρη στο μέτρο αυτό, μπορούσε να συνεχίσει να εκμεταλλεύεται τη σιδηροδρομική υποδομή που της είχε ανατεθεί από την Περιφέρεια της Απουλίας. Το ζήτημα αυτό, όμως, εναπόκειται στην κρίση του εθνικού δικαστηρίου. Αναφορικά με τις συνέπειες του χαρακτηρισμού των επίμαχων μέτρων ως κρατικών ενισχύσεων, το ΔΕΕ επισήμανε πως, εφόσον αυτά δεν κοινοποιήθηκαν στην Επιτροπή, πρέπει να θεωρηθούν ως παράνομες κρατικές ενισχύσεις. Συνεπώς, η Ιταλία θα πρέπει να αναλάβει να επαναφέρει, κατ’ εφαρμογήν του εθνικού της δικαίου, την προτέρα κατάσταση και να διατάξει την ανάκτηση του ποσού των 70 εκατ. ευρώ πλέον τόκων, καθώς και την ακύρωση της μεταβίβασης του ποσοστού συμμετοχής του ιταλικού Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών στην FSE προς την FSI. http://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?language=en&td=ALL&num=C-385/18